De vermaarde reizen van de heer Vincent le Blanc (1654)

Vincent Le Blanc (vertaald door Jan Hendrik Glazemaker)
De vermaarde reizen van de heer Vincent le Blanc van Marsilien
Amsterdam: Jan Hendricksz. Boom & Jan Rieuwertsz., 1654
Eerste Nederlandse editie

Zeer zeldzame en rijk geïllustreerde Nederlandse vertaling van Les Voyages fameux du sieur Vincent le Blanc (1648) biedt een kleurrijk reisverslag door vier werelddelen. Le Blanc, een (mogelijk fictieve) Franse reiziger uit Marseille, zou al op veertienjarige leeftijd aan zijn wereldreis zijn begonnen en zes decennia lang talloze landen hebben bezocht – van Oost- en West-Indië, Perzië, Arabië, Pegu (Myanmar), Afrika en Marokko tot aan Noord- en Zuid-Amerika en China.

De vertaling door Jan Hendrik Glazemaker (1620–1682), een bekende Nederlandse vertaler van filosofische en reisteksten, verscheen in 1654 in Amsterdam. Deze uitgave bevat een gegraveerde titelpagina, zeven kopergravures, en verschillende houtsnede-initialen. De tekst is gedrukt in gotisch lettertype met elementen in romein en cursief.

Hoewel Le Blancs verhalen deels fantasierijk en anekdotisch zijn, bevatten ze ook verrassend gedetailleerde en realistische beschrijvingen van bepaalde regio’s, waaronder Brazilië.
De Nederlandse editie is zeldzamer dan andere vertalingen, zoals ook vermeld in Borba de Moraes I, p. 460. Een fascinerend voorbeeld van 17e-eeuwse reisliteratuur waarin feit en fictie vervloeien tot een avontuurlijke vertelling die zowel vermakelijk als informatief is voor de lezer.

4to-formaat. Collatie: (4), 1–152; 1–116 pp. Compleet exemplaar. Bevat een gegraveerde titelpagina (extra), zeven gegraveerde platen, en houtgesneden sierinitialen. Tekst gezet in gotisch lettertype, met incidenteel gebruik van romein en cursief.
Perkamente band. Sporen van gebruik en ouderdom zichtbaar. Blanco schutbladen vernieuwd. Vochtvlekken aanwezig in de binnemarge (vooral zichtbaar in de eerste ca. 60 pagina’s). Enkele potloodtekeningen (zie foto’s) aanwezig, maar (indien gewenst) eenvoudig te verwijderen. Over het geheel een compleet en aantrekkelijk exemplaar van deze zeldzame editie.

De Vermaarde reizen van de Heer Vincent le Blanc van Marsilien, Die hy sedert d'ouderdom van veertien jaren, tot aan die van zestig, in de vier delen des Werrelts gedaan heeft; te weten in Oost- en Westindien, in Persien, Arabien, Pegu, en in meest alle de landen van Oostindien; in de koninkrijken van Fez en Marokko, in Guinea, en in 't geheel innerlijk deel van Afrika, van de Kaap de bone Esperance af, tot in Alexandria, deur de Landen van Monomotapa, Abissyna en Egypten; in Spanjen, Frankrijk, Italiën en Nederlant, en in veel vermaarde Eilanden van de Werrelt. Nieuwelijks door J. H. Glazemaker uit de Fransche in de Nederlantsche taal vertaalt, en met treffelijke kopere Platen verciert. ’t Amsterdam, door Jan Hendriksz. En Jan Rieuwertsz. Boekverkopers, 1654.


Bevate vele interessante observaties, zoals deze over de neushoorn: Wat de Rinocerot aangaat / men moet wel op hem let- ten / om dat hy geheel van ’t hoofd tot aan de voeten gewapent is. Hy heeft op de neus een hoorn / duistergraauw van verve / heel scherp / en twee voeten lang. Zyn schubben / die tegen alles ondeurdringelijk zyn / hebben een ver- we / gelyk van karstengen: maar zyn duisterroot onder aan de buik. In- dien zy een man te paert konnen achterhalen / zo zullen zy hem wel zes schred- den verre werpen. Ik heb’er een in ’t Escurial van Spanje gezien / die men uit Indien had gebragt: maar om dat hy een Karos met Edelingen omge- worpen had / zonder dat’er echter iemand gewond wierd / beval de Koning dat men hem d’oogen uitsteeken / en de hoorn afsnijden zou. (p.137)

Moderne vertaling:
Wat de neushoorn betreft: men moet goed op hem letten, omdat hij van zijn hoofd tot aan zijn voeten volledig gepantserd is. Hij heeft op zijn neus een hoorn, donkergrijs van kleur, zeer scherp, en twee voet (ongeveer 60 cm) lang. Zijn schubben, die volledig ondoordringbaar zijn, hebben een structuur die lijkt op die van dakpannen; maar zijn buik is donkerrood van onderen. Als ze een man te paard kunnen achterhalen, dan kunnen ze hem wel zes passen ver weg werpen. Ik heb er een in het Escorial in Spanje gezien, die men uit Indië had meegebracht. Maar omdat hij een koets met edellieden had omvergeworpen — zonder dat er overigens iemand gewond raakte — beval de koning dat men zijn ogen moest uitsteken en zijn hoorn moest afsnijden.