Een 19e-eeuwse olieverfschilderij uit de Vlaamse school in Oostenrijk, getiteld Portret van een oudere man, met Rubens-geïnspireerde penseelvoering en een ingetogen, intieme uitstraling.



Portret Europese School 19e eeuw, geïnspireerd door Rubens of Van Dyck.
Schilder rond 1890.

Het schilderij lijkt stilistisch meer op Peter Paul Rubens te neigen, hoewel beide kunstenaars uit de Vlaamse barok, Rubens (1577–1640) en zijn leerling Anthony van Dyck (1599–1641), een grote invloed op elkaar hadden en een vergelijkbare periode vertegenwoordigen.

Hier zijn de redenen voor deze inschatting.

Kenmerken die op Rubens wijzen

Pastoser verfapplicatie en textuur van de verf: De zichtbare, dikke en pastose penseelstreek op het gezicht, vooral op het voorhoofd en in de lichtgebieden (zoals te zien is op de close-ups), is een kenmerk dat vaak wordt geassocieerd met Rubens' olieschetsen of zijn energieke verfapplicatie. Rubens gebruikte vaak een pastose techniek om vormen te modelleren en kleurmassa's op te bouwen. * Energie en directheid: Het portret lijkt schetsachtig, direct en krachtig, wat doet denken aan de olieschetsen die Rubens vaak maakte ter voorbereiding op zijn grootformaatwerken of als zelfstandige, levendige studies. Deze schetsen worden gekenmerkt door hun directheid en het zichtbare schilderproces.

Vergelijking met Van Dyck

Van Dycks stijl: Anthony van Dyck staat bekend om zijn meesterlijke portretten, maar ontwikkelde later een stijl die vaak gekenmerkt wordt door meer elegantie, gladdere oppervlakken en subtiliteit in de uitvoering, vooral zichtbaar in zijn late Engelse hofportretten. Hij gebruikte ook glazuurtechnieken (dunne lagen verf) voor diepere kleurwerking, maar zijn portretten streven doorgaans naar een verfijnde weergave van de zittende persoon.

Afwijking: Het portret dat hier wordt gepresenteerd, lijkt door de ruwe canvasstructuur en de dikke, bijna grove penseelstreken op het gezicht minder gepolijst en elegant dan je typisch zou verwachten van een voltooid Van Dyck-portret.

Conclusie: De zichtbare, krachtige penseelvoering en het pasta-achtige, directe karakter van het werk doen het dichter bij de oliestudies en schetsen van Rubens lijken.

Titel
Portret van een oude man in Vlaamse stijl.

Object
Olie schilderij op canvas op karton bevestigd. Afmetingen: ca. 28 × 20 cm, ongeframeerd.
Vlaamse school, waarschijnlijk 19e eeuw, opvolger van Peter Paul Rubens (1577–1640).
Onondertekend.

weergave
Het schilderij toont het portret van een oudere man met opvallende gelaatstrekken, wiens blik nadenkend of in zichzelf gekeerd naar beneden is gericht. De voorstelling richt zich op het gezicht en het bovenste borstgedeelte, waardoor een sterke, intieme aanwezigheid van de afgebeelde ontstaat. De man is geschilderd met een ernstige, mogelijk ook licht melancholische uitdrukking, wat nog wordt versterkt door de schaduwrijke oogpartijen en de diepe rimpels in het gezicht.

Zijn haar is licht en kort geknipt, met enkele plukjes die over het voorhoofd vallen, wat een natuurlijke, ongedwongen indruk geeft. De kleding is donker en onopvallend, waardoor de aandacht volledig op het expressieve gezicht wordt gevestigd. De achtergrond is onscherp en donker gehouden, wat het figuur extra benadrukt en haar een zekere tijdloosheid geeft.

Het portret valt op door zijn levendige en psychologisch invoelende weergave van het karakter. Het is een studie die de waardigheid en de levenservaring van de oude man indringend overbrengt, zonder daarbij te idealiseren.

Techniek en schilderstijl
Het schilderij is uitgevoerd in olieverf op doek en getuigt van een schilderstijl die karakteristiek is voor de Vlaamse barokschilderkunst van de 17e eeuw, met name in navolging van Peter Paul Rubens en die in de 19e eeuw door de veelzijdige academische opleiding van kunstenaars opnieuw werd nagebootst.

Kwastvoering: De kwastvoering is krachtig en expressief, vooral in het gezichtsgedeelte is een pastose verfapplicatie zichtbaar. De verf is op sommige plaatsen dik aangebracht om de modellering van de gelaatstrekken en de textuur van de huid te benadrukken. Dit geeft het portret een voelbare levendigheid en energie.

Kleurenpalet: Het is warm en aards, gedomineerd door bruintinten, oker, roodtinten voor de huid en donkerzwart voor de kleding en de achtergrond. De licht- en schaduwmodellering is meesterlijk, wat het gezicht diepte en volume geeft.

Licht en schaduw: Het licht valt van linksboven op het gezicht en creëert sterke contrasten die de opvallende rimpels en de botachtige structuur van het gezicht benadrukken. De schaduwrijke gebieden rond de ogen en onder de kin dragen bij aan de psychologische diepte van de uitdrukking.

Huidskleuren: De huidskleuren zijn gedetailleerd uitgevoerd, met een mix van roodachtige ondertonen en lichtere, pastelachtige glanslichamen die het ouderdoms- en textuureffect van de huid geloofwaardig weergeven.

Details: Ondanks de energieke kleurtoepassing zijn de details van de ogen, neus en lippen zorgvuldig uitgevoerd, wat een nauwkeurige observatie van het afgebeelde suggereert. De structuur van het doek is op sommige plaatsen nog zichtbaar door de kleurtoepassing, wat het schetsmatige en directe karakter van het werk versterkt.

Die schilderstijl combineert een spontane, levendige uitvoering met een diepe psychologische perceptie van de afgebeelde, typisch voor de portretkunst van de Rubens-school.

Kompositie
Die compositie is eenvoudig en gefocust, om de volle aandacht op de afgebeelde persoon te richten.

Bildausschnitt: Het nauwkeurige beeldkader dat vooral het hoofd en de schouders van de man toont, creëert een intieme nabijheid tot de kijker.

Blickrichting: De naar beneden gerichte blik van de man creëert een gebaar van contemplatie of van piekeren en nodigt de kijker uit om zich in zijn gedachten te verdiepen.

Het heldere hoofd steekt duidelijk af tegen de donkere achtergrond en de donkere kleding, wat een sterke visuele impact creëert.

Dreiviertelzicht: De licht gedraaide Dreiviertelansicht van het hoofd geeft de figuur dynamiek en natuurlijkheid.

Die compositie is ontworpen om de uitdrukkingkracht van het gezicht maximaal te benadrukken en een directe verbinding met de kijker te creëren.

Stilistische Einordnung
Het onderhavige portret is stilistisch toe te schrijven aan de Vlaamse barokschilderkunst van de 17e eeuw (in dit geval een opvolger) en vertoont duidelijke invloeden van Peter Paul Rubens (1577–1640) of in dit geval zijn directe opvolgers. Rubens stond bekend om zijn levendige, energieke portretten en studies, die vaak werden uitgevoerd met een expressieve penseelstreek en een rijke, warme kleurenpalet.

Rubens-invloed: De dikke penseelvoering, de dramatische lichtvoering en de psychologische diepte in de weergave van het personage zijn karakteristieke kenmerken die doen denken aan Rubens' oliekstudies van hoofden of aan zijn portretten. Rubens gebruikte dergelijke studies vaak als voorbereiding op grotere werken, maar ze bezitten vaak een zelfstandige kwaliteit door hun directheid en levendigheid.

Vlaamse barok: Het schilderij past binnen de opvolging van de traditie van de Vlaamse barok, die bekend staat om zijn realistische, vaak niet-geidealiseerde weergave van mensen en zijn meesterlijke beheersing van licht en schaduw.

Gelijkenissen met Van Dyck: Ook al ligt de stijl dichter bij Rubens, toonde ook Anthony van Dyck, zijn leerling, in zijn vroege werken een vergelijkbare krachtige kwaststreek en dramatische presentatie, voordat hij overging op een eleganter hofstijl. De hier getoonde directheid wijst echter eerder op de Rubens-school of een directe opvolger.

Het werk is een mooi voorbeeld van de portretkunst die in Rubens' atelier of zijn directe omgeving werd beoefend, waar de vastlegging van karakter en levendigheid door de verflaag centraal stond.

Rahmung
Het schilderij is momenteel ongerahmt, maar op een
Kartonnen mat, die ongeveer het effect van een passe-partout heeft. Een historische of stilistisch passende lijst, bijvoorbeeld een eenvoudige donkere of gouden baroklijst, zou de impact en aanwezigheid van het portret aanzienlijk vergroten en het in zijn uitstraling optimaal ondersteunen.

conditie

Beeldvlak: Gedeeltelijk mogelijk met fijne craquelévorming, typisch voor de veroudering van olieverfschilderijen uit deze periode. De verflagen zijn over het algemeen stabiel.

Kleurbewerking: goed behouden, de warme tonen en de gedifferentieerde helderheidswaarden zijn intact. Lichte patina is als gevolg van de leeftijd aanwezig.

Doek: Strak gespannen en afgewerkt, geen grotere scheuren of doorbraken zichtbaar. De structuur van het doek is op sommige plaatsen zichtbaar door de verflaag, wat geen gebrek is, maar karakteristiek.

Restauraties: Geen grotere oververfingen of restauraties zichtbaar. Kleinere retouches zijn, zoals gebruikelijk bij werken van deze leeftijd, mogelijk. Verder zijn natuurlijk ouderdomsschade of niet-originele vervuilingen zichtbaar; let alstublieft op de foto's waarop alles te zien is.

Over het algemeen een goede, authentieke staat met een mooie, leeftijdsgebonden patina die de historische authenticiteit van het werk benadrukt.

Kunsthistorische Bedeutung
Het werk is een kwalitatief hoogstaand voorbeeld van de portretkunst van het Vlaamse barok en diens opvolging, die in de lijn van Peter Paul Rubens stond. Het combineert verschillende kunst- en cultuurhistorische aspecten:

Meesterschap in portretschilderkunst: De weergave getuigt van een diep begrip van anatomie, lichtgebruik en het vermogen om een karakter in zijn volledige complexiteit vast te leggen.

Invloed van de Rubens-school: Het illustreert de werking en verspreiding van Rubens' revolutionaire schilderstijl, die zich kenmerkte door een dynamische penseelvoering en een levendige kleurschakering, en die talloze kunstenaars heeft beïnvloed.

Studiekarakter: Het schilderij zou een karakterstudie kunnen voorstellen, zoals die vaak in de volgorde werden gemaakt om menselijke uitdrukkingsvormen en verouderingsverschijnselen te onderzoeken. Dergelijke studies hebben vaak een grote zelfstandigheid en emotionele diepgang.

Verzamelaarswaarde: Portretten uit de Vlaamse school, vooral die het geest van meesters zoals Rubens vastleggen, zijn populair onder verzamelaars van de oude meesters en blijven van blijvend belang.

Vergelijkende kunsthistorische contexten
Het werk kan worden ingedeeld in de volgende contexten:

Vlaamse barokschilderkunst: Het sluit aan bij de rijke opvolging van de Vlaamse schildertraditie van de 17e eeuw, die naast Rubens ook kunstenaars als Jacob Jordaens, David Teniers de Jonge en Anthony van Dyck voortbracht.

Karakterkoppen (Tronies): Het portret zou kunnen worden opgevat als een opvolger van een 'Tronie' (een karakterkop of een kopstudie), een genre dat populair was in Nederland en Vlaanderen en zich richtte op het afbeelden van ongewone of expressieve gezichten, vaak zonder specifieke identiteit van de afgebeelde persoon.

Psychologisch realisme: Het is een voorbeeld van een werk dat voortkomt uit het psychologisch realisme, dat wijdverspreid was in de Europese portretkunst van de barok en gericht was op het niet alleen weergeven van gelijkenis, maar ook van de innerlijke gesteldheid van de afgebeelde persoon.

De onderhavige afbeelding past binnen deze tradities en toont door zijn krachtige schilderstijl en de intense uitdrukking een eigen artistieke identiteit.

conclusie
Dit olieverfschilderij is een indrukwekkend portret van een oude man, dat zich onderscheidt door zijn expressieve en pastose schilderstijl en een diepe psychologische weergave. Het is een kwaliteitsvol werk uit de Vlaamse school van de 17e tot 19e eeuw en vertoont duidelijke stilistische gelijkenis met Peter Paul Rubens en zijn artistieke omgeving. Het dateert waarschijnlijk uit de tweede helft van de 19e eeuw, maar kan ook eerder of later zijn ontstaan. Vorm uw persoonlijke inschatting van de leeftijd en toeschrijving uitsluitend op basis van vakkundige analyse van de foto's en bied alleen hulp aan als u zich als expert kunt beschouwen om deze belangrijke vragen te beantwoorden. De levendige penseelvoering, het warme kleurenpalet en de dramatische lichtinval maken het tot een boeiend voorbeeld van de karakterstudies uit deze periode.

Het werk is kunsthistorisch betekenisvol, verzamelaarstechnisch aantrekkelijk en bezit museale kwaliteit voor liefhebbers van de Oude Meesters.

De verzending gebeurt goed verpakt, verzekerd en wordt graag wereldwijd uitgevoerd!


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.