De ramp van Enschede Lucien Baard

De ramp van Enschede Lucien Baard

De vuurwerkramp van Enschede zit in het collectieve geheugen van Nederland, het is een van de grootste naoorlogse rampen in ons land. Op 13 mei 2000 ontplofte een vuurwerkopslagplaats van het bedrijf S.E. Fireworks in de wijk Roombeek. Er vielen 23 doden, 950 mensen raakten gewond. Een gebied van circa 40 hectare werd verwoest: 1250 mensen raakten hun woning kwijt.

Het boek over de vuurwerkramp
Er zijn meer boeken geschreven over de vuurwerkramp in de voorbije jaren. Meestal ging het dan over de zoektocht naar de oorzaak, de complotten die rondgaan, de overheid die gefaald heeft, de schuldvraag. Die komt ook voorbij in het allesomvattende boek dat hij schreef, maar Lucien kiest in zijn boek nadrukkelijk voor de mensen die de ramp meemaakten. De slachtoffers, betrokkenen, hulpverleners. Maar het is bovenal een eerbetoon aan de 23 mensen die de inktzwarte zaterdag van 13 mei 2000 niet overleefden.


Journalist Lucien Baard schrijft eindelijk zijn boek over vuurwerkramp: ‘Nog steeds een litteken in Enschede’
Hij stond op 13 mei 2000 in korte broek en T-shirt voor zijn huis in Enschede te kijken naar zijn spelende kroost toen twee enorme explosies de wijk Roombeek verwoestten. Journalist Lucien Baard stapte op z’n fiets, ging het rampgebied in en deed wat hij het beste kan: erover schrijven. Daar is hij nooit meer mee gestopt. Nu, 25 jaar later, ligt er een boek over de vuurwerkramp.

Raymond Korse 02-04-25, 05:30 Laatste update: 02-04-25, 09:41
Op de redactie van De Twentsche Courant Tubantia zwerven al jaren verhuisdozen met daarop in dikke letters ‘Afblijven vuurwerkramp’. Iedereen weet dat ze van Lucien zijn. Hij waakt erover alsof het een dierbare is. In die dozen documenten, rapporten, aantekeningen, getuigenverklaringen, het politieonderzoek: alles wat te maken heeft met de ramp.

Steenworp afstand
De dozen - het zijn er inmiddels drie - verhuisden mee van de Getfertsingel naar de Hengelosestraat en vandaar gingen ze weer mee naar de Lonnekerspoorlaan in Roombeek, waar de redactie sinds eind 2017 zetelt. In het Balengebouw, het enige gebouw in de buurt dat de ramp overleefde. Vanuit de redactiezaal is er vrij zicht op het monument voor de vuurwerkramp, op een steenworp afstand.

Tussendoor nam Lucien de verhuisdozen nog een keer mee naar huis, toen hij er niet helemaal zeker van was dat zijn dossiers de cleandeskpolicy en opruimwoede die af en toe nodig zijn om de redactie op te schonen, zouden overleven. „Ik was bang dat ze per ongeluk zouden worden opgeruimd.” Nu, bij het maken van het boek, kwam het goed van pas. Of het het meest complete boek over de ramp is? Lucien: „Ik denk het wel.”

Mis nooit meer het laatste nieuws
Krijg een melding bij belangrijk nieuws over Algemeen.
De vuurwerkramp, het is een dossier dat aan Lucien is gaan vastzitten. Dat er nu een boek ligt, beschrijft hij als ‘een rare mijlpaal’. „Maar er valt veel over te vertellen. Het is nog steeds een litteken voor de stad. En voor de mensen. Ergens weet je dat natuurlijk wel. Maar het is wel frappant dat je telkens weer iemand tegenkomt die een verhaal vertelt dat je toch nog niet kende.”

De schuldvraag
Er zijn meer boeken geschreven over de vuurwerkramp in de voorbije jaren. Meestal ging het dan over de zoektocht naar de oorzaak, de complotten die rondgaan, de overheid die gefaald heeft, de schuldvraag. Die komt ook voorbij in het allesomvattende boek dat hij schreef, maar Lucien kiest in zijn boek nadrukkelijk voor de mensen die de ramp meemaakten. De slachtoffers, betrokkenen, hulpverleners.

Zoals het verhaal van Furkan Temel, die bij de ramp zijn vader, moeder en broertje verloor. „We hebben in de eerste week na de ramp over de familie geschreven, ze waren op zoek naar hun verloren familieleden. Daarna nooit meer. Furkan heeft nu voor het eerst verteld hoe dit zijn leven heeft getekend en bepaald.” Het is een aangrijpend verhaal van een jongen die plots wees is en de weg kwijtraakte.

Furkan Temel is niet de enige die in het boek voor het eerst naar buiten treedt. Ook Anny Mans, de vrouw van toenmalig burgemeester Jan Mans, doet haar verhaal. Evenals een weduwe van een van de vier omgekomen Enschedese brandweermannen, het nichtje van de overleden Cynthia Ransing-Jhanjan, de Surinaamse familie van wie vijf leden omkwamen. Ze kan nog altijd niet over Cynthia praten zonder overmand te worden door verdriet.

Vuurwerkopslag
De vuurwerkramp van Enschede zit in het collectieve geheugen van Nederland, het is een van de grootste naoorlogse rampen in ons land. Op 13 mei 2000 ontplofte een vuurwerkopslagplaats van het bedrijf S.E. Fireworks in de wijk Roombeek. Er vielen 23 doden, 950 mensen raakten gewond. Een gebied van circa 40 hectare werd verwoest: 1250 mensen raakten hun woning kwijt.

Denkend aan de vuurwerkramp zullen veel mensen, zeker buiten Twente, zich de beelden van twee gebeurtenissen herinneren. Er was de indringende film die toenmalige RTV Oost-verslaggever Danny de Vries ervan maakte. Eerst de eerste explosie, waarbij hij live commentaar gaf terwijl hij een schuilplaats zocht. Daarna de nog verwoestender tweede explosie, toen alles op zwart ging.

De andere gebeurtenis is het bezoek van koningin Beatrix aan de verwoeste wijk. Met haar hand van afschuw voor haar mond. Dat was de dag na de ramp. „Je kijkt op Het Journaal weleens naar zo’n bezoek en dan denk je: wat moet ik ermee? Maar als je dan hoort hoe goed dat mensen doet. En ze ging los van het protocol naar de sporthal waar al die mensen werden opgevangen, ze wilde echt met ze praten. Naar ze omkijken”, aldus Lucien.

Herbeleving van de ramp
Voor Lucien was het schrijven van het boek ook een herbeleving van de ramp. „Het is confronterend om te merken hoeveel verdriet er nog steeds is. Voor veel mensen is het pás vijfentwintig jaar geleden. Dat inzicht is er natuurlijk wel als je eraan begint, maar dat had ik toch niet voorzien. Bijna iedereen met wie ik sprak, was in tranen. Nog steeds. Dat zegt wel iets.”


Het is confronte­rend om te merken hoeveel verdriet er nog steeds is
Lucien Baard, journalist
Hij heeft bij het schrijven maandenlang in een tunnel gezeten. Het schrijven van zo’n boek is best hard werken. Eervol? Zo zou hij het niet noemen. „Het is mooi als het bij mensen in de boekenkast staat en mensen het ook echt lezen. Met name buiten Twente, het doet recht aan de geschiedenis. Maar ik had 25 jaar geleden niet voorzien dat ik er nu nog mee bezig zou zijn.”

Die zaterdagmiddag, een kwart eeuw geleden, stapte hij op zijn fietsje omdat hij voorvoelde dat er een enorme ramp had plaatsgevonden. Hij had nog geen idee van de omvang. Hij was niet de enige. De ramp was uiteraard veel te groot voor de journalisten die weekenddienst hadden, er meldden zich vanuit het niets meer dan dertig collega's om journalistiek verslag te doen.


Journalis­tiek is het machtig interes­sant. Je blijft er hoe dan ook bij betrokken
Lucien Baard, journalist
Tegen wil en dank
„Dat ik er nu nog mee bezig ben, dat is iets wat in de loop van de tijd zo gegroeid is. Mensen gaan met pensioen, vertrekken, gaan wat anders doen. Dan komt het op jouw bordje, iemand moet zich het dossier toch eigen maken. Dat werd ik. Tegen wil en dank? Tegenwoordig wel een beetje, toen niet. Journalistiek is het machtig interessant. Je blijft er hoe dan ook bij betrokken. En het is nog niet klaar.”

Zo is Rudi Bakker, oud-directeur van S.E. Fireworks, nog bezig met een herzieningsverzoek. Bakker kan zich niet neerleggen bij zijn veroordeling. En misschien, zo mijmert Lucien, komt er ooit nog iemand die op zijn sterfbed zegt: ‘Ik veroorzaakte het eerste vlammetje, waardoor de ramp ontstond.’ „Dan is alles weer anders.” Want dat eerste vlammetje, dat is nog altijd het grote raadsel.


Kennelijk accepteert de overheid het risico
Lucien Baard, journalist
Zoals het hem ook een raadsel is waarom de overheid het nog altijd toestaat dat er in woonwijken vuurwerk wordt opgeslagen. Geen evenementenvuurwerk, dat is voorbij. Maar wel consumentenvuurwerk, waarvan de Universiteit Twente heeft vastgesteld dat dit vaak veel zwaarder is dan op de verpakking staat en dat het massa-explosief kan zijn. „Kennelijk accepteert de overheid het risico.”

Medemenselijkheid
Reden genoeg voor Lucien om de verhalen op te blijven zoeken, mensen te blijven benaderen. Met een scherp oog voor ‘pareltjes van medemenselijkheid’, zoals hij dat noemt. Zoals het verhaal van die veroordeelde man die op verlof was tijdens de ramp, zich moest melden bij de gevangenis maar omdat hij EHBO had gewoon ging helpen. Dat soort dingen. „In alle treurigheid zit dan ook iets moois.”