Opstanding / Leo N. Tolstoy

Opstanding / Leo N. Tolstoy. Amstelboeken. Veen, Amsterdam, z.j.; 413 bladzijden. Tolstoy schreef naast de veelgeprezen werken Oorlog en Vrede en Anna Karenina veel meer boeken. Daaronder neemt Opstanding een prominente plaats in. Tolstoy schreef de roman in hoofdzaak om een breder publiek bekend te maken met zijn ideeën over de samenleving. De plot van Opstanding is eenvoudig genoeg, en is gebaseerd op wat Tolstoj in een krant las. De rijke prins Nekhlyudov wordt opgeroepen om voor een jury te getuigen. Hier ontdekt hij dat de verdachte vrouw het meisje is, dat hij enkele jaren eerder verleidde. Dit had haar leven geruïneerd haar. Door een juridische fout, waarbij de jury de zin weglaat, dat ze noch de intentie had om te doden, noch de moord gepleegd heeft, wordt ze nu toch schuldig bevonden. Nekhlyudov krijgt wroeging, ziet zichzelf als de oorzaak en belooft zijn leven te beteren. Deze hervorming is, uiteraard, de "opstanding" van de titel. Het is nogal dramatisch om dit woord in deze zin te gebruiken en maakt meteen duidelijk dat het boek moet dienen om tegen de Oosters Orthodoxe Kerk aan te schoppen. Grote delen van het boek werden gecensureerd als lasterlijk voor de kerk. De volledige Russische tekst werd daarom voor het eerst gepubliceerd in Londen. De term opstanding geeft bij Tolstoy iets heel anders aan dan de Bijbel, en is dus misleidend. Bekering zou beter passen, maar wordt door christenen gezien als iets dat wordt veroorzaakt door de Heilige Geest en dat buiten een mens ligt. Terwijl in dit verhaal slechts gesproken wordt over een ommekeer, nadat iemand inziet dat hij verkeert handelt. Wat de roman echter sterk maakt, is dat deze ommekeer niet wordt bewerkt door een arme engel, die een slechte rijkaard tot deze overtuiging brengt. De vrouw is er echter niet beter op geworden, door de ervaringen die zij in haar leven had moeten ondergaan. En tegelijkertijd zinspeelt Tolstoy erop dat de 'bekering' van Nekhlyudov misschien slechts een tijdelijke levensfase is, want de kans op een terugval in oude, slechte gewoonten is levensgroot aanwezig. Zodoende is dit toch niet de sentimentele roman geworden, waar het verhaal alle kans van had om op uit te lopen.