HERMAN PLEIJ - Het gevleugelde woord (2007)

Geschiedenis van de nederlandse literatuur 1400-1560 863 blz. Inhoudsopgave 1 het literaire omniversum 2 nieuwe intenties 3 ommegangen en blijde inkomsten 4 speeltoneel en poppentheater 5 de eeuwigheid op orde 6 geallegoriseerde lering en mystieke uitvluchten 7 literatuur van de straat 8 rederijkerskunst 9 de grote rederijkers en hun lyriek 10 rederijkerstoneel 11 spektakel op de planken 12 literatuur en drukpers 13 voorleesboeken 14 nieuws uit andere werelden 15 de populaire pers 16 in het spoor van luther, erasmus en de zot 17 humanisme in de volkstaal 18 het gevleugelde woord woord van dank aantekeningen illustratieverantwoording literatuur register de literatuur heeft in de 15e eeuw een eigen taal gevonden en gaat over alles wat mensen opwindt: de liefde, het hiernamaals, zelfkennis, het huwelijk, de misstanden in de kerk, het ware geloof, ketterijen en erotiek. Ook zijn er nu auteurs die gevierd worden en van hun pen kunnen leven. Maar nog steeds werkt literatuur alleen op straat, in de kroeg of in het klooster en ook op zolder en op het kerkhof – zolang er maar mensen zijn. Literatuur blijft een publieke zaak, zelfs een gedrukt boek met schelmenstreken leest men aan elkaar voor. Maar de rol van het publiek verandert: van deelnemer aan het gewilde volksfeestrepertoire verandert men in toeschouwer bij de imposante voordrachten en schouwspelen van de literair geschoolde rederijkers die graag in de voetsporen van erasmus treden. In hun spectaculair geënsceneerde drama’s verbeelden ze de kracht van het debat, verdraagzaamheid en ieders kansen op de eeuwigheid. De literatuur krijgt vooral een ander karakter door de drukpers die er een product van maakt voor de vrije markt. Dat betekent de geboorte van de literaire tekst als afzonderlijk (kunst)werk, voorzien van een eigen titel. Daarbij blijkt de honger naar versierde woorden enorm te zijn. Men vindt er immers troost in voor de wonden van het leven. Maar ook de onafwendbare dood laat zich hiermee lijmen. Het sterkst nog werken de hilarische omkeringen van de gewenste gedragsvormen, aangevoerd door de zot die leert hoe het niet moet. En al die woorden krijgen vleugels. Telkens weer...