Oorlog. Bezetting. Bevrijding

Dit boek richt zich specifiek op de oorlogsjaren in België, dat voor de tweede maal het strijdtoneel was van een wereldoorlog. De titel van het boek geeft onmiddellijk ook de drie grote lijnen weer die in het boek terug te vinden zijn. De oorlog, bezetting en bevrijding komen elk apart aan bod en worden rijkelijk geïllustreerd met allerhande foto’s. Door deze opsplitsing gaat men dieper in op de thema’s, maar kan men ook algemeen bekende zaken van extra informatie voorzien, zoals de maatschappelijke, culturele en politieke facetten.
Een vierde luik richt zich kort op de herinneringseducatie die vandaag de dag toch belangrijk blijft. Dit wordt vaak door scholen vergeten, die vandaag de dag minder aanwezig zijn op bijvoorbeeld VE-dag-herdenkingen of amper weten wat er zich in hun eigen omgeving afspeelde tijdens de oorlog. Gelukkig zijn er organisaties die strijden voor het herinneren van de Jodenvervolging of het gedenken van de slachtoffers die vielen door deze gruwelijke oorlog.
De thema’s worden gekaderd binnen de Europese oorlogscontext van toen maar eveneens onderworpen aan een kritische blik. Zo wordt in het begin van het boek stilgestaan bij het politieke landschap van België net na de Eerste Wereldoorlog. De inspanningen die het land leverde in die oorlog werden naar het gevoel van de bevolking niet beloond met herstelbetalingen en uitbreiding van het land. De sluimerende crisis van de jaren 20 zorgt er dan ook voor dat deze ontevredenheid zich meer en meer begint te manifesteren en dat de rechtse partijen makkelijker hun programma op tafel kunnen leggen.
Ook wordt er een licht geworpen op de Belgische kunst die getroffen werd door de Duitse cultuurpolitiek. Deze politiek was er enerzijds op gericht om kunstwerken uit bezet gebied te stelen om het in een opslagplaats te verzamelen om zodoende een nieuw museum te gaan creëren. Anderzijds legt men een deel van de kunst aan banden, ook wel bekend als de Entartete Kunst. Opmerkelijk is dat in België de musea al in 1938 bezig waren met het organiseren van het verbergen van belangrijke kunstwerken zoals onder andere die van Rubens. Niettegenstaande kan de bezetter in de oorlogsjaren nog heel wat pronkstukken meenemen, zoals de Madonna van Michelangelo (Brugge) of het Lam Gods (Gent).
Het boek werd geschreven naar aanleiding van de nieuwe permanente tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog in het Koninklijk Legermuseum te Brussel. Deze tentoonstelling ging plechtig open op 8 mei 2019. Het boek is doorspekt met bijdragen van talrijke historici en specialisten van verschillende universiteiten en onderzoeksinstellingen. De historici geven een objectief relaas weer over onder andere propaganda en Belgische verdedigingslinies, waarin de soms lange achterliggende geschiedenis beknopt wordt weergegeven. Op die manier brengen ze op een korte doch verstaanbare wijze de lezer informatie bij over de grondslag van deze zaken.
Richard Overy, een gereputeerde Brits historicus, sluit dit boek af. In zijn sluitstuk plaatst hij grote vraagtekens bij het beeld dat kort na de oorlog bij velen leefde als zijnde: "deze oorlog was de moeite waard". Zo vraagt Overy zich af of het Sovjetregime wel beter was dan het verslagen totalitaire regime van het Derde Rijk. Ook de vele burgerslachtoffers als gevolg van de geallieerde bombardementen worden onder de loep genomen.
Richard Overy sluit opmerkelijk af door te stellen dat een nieuwe oorlog speculatie is en dat de Tweede Wereldoorlog een noodzakelijk en progressieve uitkomst was om een eind te maken aan gewelddadige verovering en uitbuiting van een imperium