Thaise Thepphanom, bladgoud op rode bole, tempelafkomst, vintage ca. 1960–1980, Centraal-Thailand.
Vintage beeld van een Thaise Thepphanom/Teppanom: een hemelse beschermer uit de Thaise boeddhistische traditie. Letterlijk betektn het “goddelijk wezen dat eer bewijst”. Die wordt knielend afgebeeld met de handen in wai/añjali-mudrā, een respectvolle gebeds- of begroetingshouding, en is rijk aangekleed met de kenmerkende hoge, spitse mongkut/chada-kroon. Dergelijke hoofdtooien worden vaak gedragen door goddelijke of koninklijke figuren in Thailand en Myanmar. De knielende houding met gevouwen handen is kenmerkend voor de Thepphanom-iconografie. Het mooi gedetailleerde, harnasachtige kostuum doet denken aan hof kleding of hemelse krijgers uit de boeddhistische mythologie Het beeld is afgewerkt met bladgoud over een traditionele rode bole-laag. De goudlaag lijkt uit zeer dunne vlakken te bestaan, met ongelijkmatige slijtage langs randen en rond bollingen. De bole is zichtbaar waar het goud weg is, typisch bij traditionele Thaise en Birmaanse verguldtechnieken. Er is geen zichtbare dikke verffilm of egale dekking, wat je bij goudverf wél zou zien.
De felrode laklaag (bole) onder het goud is typisch voor traditionele verguldtechnieken. Dit wordt gedaan om het goud warmer te laten glanzen en als hechtingslaag voor het bladgoud. Op de knieën en onderrand is de laklaag enigszins versleten, met natuurlijke krassen en vlekken. Dat is logisch bij een beeld dat vóór een altaar heeft gestaan, waar mensen offers brachten, langs liepen en het beeld aanraakten. De scheurtjes en lichte verkleuring langs randen zijn consistent met 40–60 jaar ouderdom. De naad onder de rok en rond de basis is het gevolg van natuurlijke krimp- of verbinding van houten panelen (geen moderne fabrieksnaad). De achterkant en onderkant zijn niet helemaal egaal, wat je bij puur decoratieve export vaak wél ziet. Dergelijke beelden staan als tempelwachter bij ingangen of huisaltaren als symbool van eerbied en bescherming.
Herkomst: Centraal-Thailand (Bangkokstijl). De hoge, getrapte kroon (chada/mongkut), de gelaatstrekken (lange smalle neus, boogvormige wenkbrauwen, licht gesloten ogen en de sierlijke patronen met ingelegde glassteentjes passen bij het Bangkok-gebied.
Materiaal: traditioneel gesneden hout, verguld met bladgoud op rode bole, ingelegd met gekleurde glassteentjes. Het snijwerk is volledig rondom uitgewerkt, wat wijst op een beeld bedoeld voor vrijstaande plaatsing, bijv. op een altaar in een tempel. Het beeld is volledig rondom gedetailleerd, maar de basis heeft geen moderne, perfect vlakke afwerking; dit wijst op handwerk en niet op massaproductie. De spleet onderaan toont natuurlijk krimpen van hout, iets wat je bij tempelstukken ziet die in een warm/vochtig klimaat hebben gestaan.
Het beeld is met de hand gesneden uit hout, waarna het is bedekt met een traditionele rode bole-grondlaag van lak. Deze laag dient als hechting en geeft warmte aan de gouden glans. Daarover is zeer dun bladgoud aangebracht, zichtbaar in overlappende vlakken, wat de oppervlakken een levendige schittering geeft. Het beeld is rijk ingelegd met gekleurde glassteentjes, die symbool staan voor hemelse edelstenen.
De gelaatstrekken zijn verfijnd en stil: amandelvormige ogen, een zachte glimlach en een lange, smalle neus. De hoge kroon (chada of mongkut), rijk gegraveerd met bloem- en rankmotieven, markeert de status van de figuur als hemels wezen. Het kostuum is voorzien van fijn uitgesneden patronen die verwijzen naar hofkleding en hemelse harnassen in de klassieke Thaise kunst.
Inlegwerk: De glaskraaltjes en spiegelstukjes zijn deels doffer geworden, iets wat bij langdurige blootstelling in een tempelomgeving gebeurt. Bij puur exportwerk blijven ze vaak fel en onbeschadigd.
Patina en natuurlijk slijtagepatroon: Authentieke gebruikssporen en patina die passen bij langdurige tempel- of huisaltaarplaatsing. Op uitstekende delen (neus, knieën, vingerknokkels) is het bladgoud afgesleten tot aan de rode onderlaag, met daaronder donkere veroudering van het hout. De slijtage zit vooral op de knieën, de voorzijde en uitstekende randen, precies waar tempelbeelden vaak door luchtcirculatie, stof en aanraking slijten. Achterzijde is veel minder afgesleten, wat logisch is voor een beeld dat altijd naar voren gericht stond.
Sporen van offer- en rookblootstelling: De gouden oppervlakken hebben een licht doffe, bruine waas in sommige holtes, typisch voor aanslag van wierookrook. De rode bolelaag is op sommige plekken donkerder verkleurd dan elders, mogelijk door warmte van kaarsen of olielampen.
Provenance & Context Thepphanom, Thailand (ca. 1960–1980)
Ouderdom: 40–60 jaar.
Afmetingen: h. ca. 75 cm; kroon ca.30 cm.; l. ca. 65 cm.
Functie in de tempel. Thepphanom-beelden worden in Thailand vaak geplaatst aan weerszijden van een altaar, Boeddhabeeld of heiligdom. Hun rol is om eer te bewijzen en bescherming te bieden aan het heilige object en de aanwezige gelovigen. De houding is die van eeuwige devotie, wat het beeld tot een visuele herinnering maakt aan respect en nederigheid. De slijtage aan de knieën, handen en kroon, evenals de matte aanslag in de diepste patronen, duiden op langdurige blootstelling aan wierookrook en kaarslicht. Dit wijst erop dat het beeld daadwerkelijk in een tempelomgeving of op een huisaltaar heeft gestaan.
Ontwijdingsritueel en overdracht. Voordat een tempel een beeld afstaat, voeren monniken een phiti lop khwan uit, een ritueel om de spirituele aanwezigheid van het beeld terug te leiden naar de hemelse sfeer. Daarbij worden gebeden gereciteerd, bloemen en wierook geofferd, en soms een wit doek of heilig koord (sai sin) rond het beeld gebonden. Na deze ceremonie wordt het beeld beschouwd als een kunstobject zonder spirituele functie, en mag het worden verkocht of weggegeven.
Dit exemplaar werd in de jaren 1960–1980 vervaardigd in Centraal-Thailand (Bangkok-stijl) en diende enkele decennia in een tempel of privé-heiligdom, voordat het via een handelaar naar Europa werd gebracht.
Symboliek en betekenis. De Thepphanom belichaamt het ideaal van respect en dankbaarheid in het Thaise boeddhisme. In een tempelcontext fungeert het als spirituele herinnering aan de houding waarmee gelovigen Boeddha en elkaar tegemoet treden. Het bladgoud symboliseert zuiverheid en onvergankelijkheid, terwijl de rode ondergrond het vuur van devotie verbeeldt.
Vandaag de dag draagt dit beeld, ondanks het ontbreken van zijn oorspronkelijke religieuze functie, nog altijd de serene uitstraling waarvoor het ooit werd geschonken: een stille, eeuwige groet in de taal van de wai.
Herkomst. Waarschijnlijk tempelafkomst, met overtuigend provenance-verhaal.Aangeboden uit Nederlandse prive-verzameling.
Prijs: bieden vanaf € 1250. Moet worden opgehaald.