Lepeltje Nederlands Hervormde Grote Kerk te Vianen

Historische grote stadskerk met toren, gelegen aan de Voorstraat 110 en oorspronkelijk gewijd aan H. Maria ten Hemelopneming.

Op 1 augustus 1327 schenkt Zweder II van Vianen een stuk land aan een kapel die staat op de plaats waar al eerder een kapel stond. De kosten zullen zijn gedragen door zijn schoonzoon Willem van Duivenvoorde, die bekend staat als de rijkste man van zijn tijd. Willem was zegelbewaarder van de graaf van Holland. (Hij overlijdt zonder wettige kinderen en laat zijn vermogen na aan een neef, een Van Polanen. Via die familie komt het fortuin terecht bij de Bredase Nassaus en uiteindelijk bij Willem van Oranje). De kapel van Vianen valt onder de kerk van Gasperden, het huidige Hagestein. De kapel wordt verbouwd tot een kerk van het type pseudo-basiliek. In 1345 verkrijgt men doop- en begraafrechten, maar wel onder het gezag van de pastoor van Gasperden. In 1435 vervallen de laatste verplichtingen aan Hagestein en de kapel wordt een zelfstandige parochiekerk (Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming). De kerk wordt uitgebreid van pseudo-basiliek tot hallenkerk. Het hoofdkoor en de zijkoren dateren, weliswaar in lagere vorm, uit die tijd.
In 1540 woedt er een grote brand in Vianen. Ook de kerk brandt grotendeels af. De toren en een deel van de muren blijven staan. Men start vrijwel onmiddellijk met de herbouw onder leiding van bouwmeester Cornelis Frederiksz. van der Gouwe. Deze was ook betrokken bij de herbouw van de Sint Janskerk te Gouda. Het koor wordt verhoogd en de dwarsbeuken (transepten) worden gebouwd. De ramen worden sterk vergroot, maar voor een deel tijdens of vrij snel na de bouw weer verkleind, wat vooral aan de buitenkant nog goed te zien is. De herbouw van het schip is volgens de zogenaamde "Haagse Halletype" met de Grote kerk te Den Haag als trendsetter. Na 1540 hebben geen ingrijpende verbouwingen meer plaatsgevonden. Op 25 september 1566 werden door Hendrik van Brederode de beelden uit de kerk verwijderd en kwam het gebouw in handen van de aanhangers van de Reformatie. De kerk bezit Renaissance koorhekken en een grafmonument voor Reinoud III van Brederode en zijn gemalin, gemaakt kort na 1540. De Kansel stamt uit de tweede helft van de 17de eeuw.
Ned. Hervormde Kerk (Maria ten Hemelopening) is een Kruiskerk met schip van het Haagse Halletype (na 1542), hoofdkoor (XIV B-midden XV) met lagere zijkoren (XV B). Houten tongewelven. Bakstenen portaal (midden XIV) tegen de Noordbeuk. Inwendig: renaissance-afsluitingen van de zijkoren (1542), zeer fraai renaissancemonument voor Reinoud van Brederode en Philipote v.d. Marck (1556) met overhuiving (XVII). Achter deze tombe resten van een ander renaissance-monument. Herenbank, 1624. a. Orgelkas van het Hoofdorgel, in 1803 gemaakt door A. Meere. Het instrument werd vervangen door een nieuw Thomasorgel. b. Eenklaviers Kabinetorgel, gemaakt omstreeks 1800.