Gezocht_NASM-HAL_Holland-Utrecht_PZH Gouda_Pott. Rembrandt

N.o.t.k.
Verzenden
922sinds 22 jul. '20, 16:41
Deel via
of

Beschrijving

In verband met de nasleep van de Covid-19 restricties is het Keramisch Museum Goedewaagen niet meer de hele week open. Het museum is op werkdagen van woensdag tot en met vrijdag open van 12 tot 16 uur en daarnaast in de weekends van 13 tot 17 uur.

Onderzoek naar in Nederland gemaakte keramiek voor de HAL


De Stichting Keramisch Museum Goedewaagen bracht tot 23 december 2020 een tweede, grote expositie van in Nederland vervaardigd sieraardewerk voor de Holland America Line op basis van de helaas op Hemelvaartsdag 2021 overleden verzamelaar Clive Hellinga uit Schiermonnikoog. Ons onderzoek gaat door; meldingen van vroege HAL-objecten zijn daarom zeer welkom. In de entree van het museum wordt keramiek van Royal Goedewaagen voor de HAL geëxposeerd.

Keramiekliefhebbers en Vrienden van de HAL tonen zich verrast over de ongekende veelzijdigheid van de presentatie die in het Keramisch Museum Goedewaagen aangevuld wordt door een eigen expositie van Goedewaagen-edities voor de HAL sinds 1960. De HAL-presentaties in het Keramisch Museum Goedewaagen zijn inmiddels met nieuwe aanwinsten verrijkt.

Voor de presentatie en het door de uitgeverij van dr. Nico Guns in Rijswijk geplande boek is inmiddels mede dankzij de collectie Hellinga, vermoedelijk één van Nederlands grootste verzamelingen van maritieme objecten, al een bijzondere fotodocumentatie bijeengebracht. Als museumstaf weten we dat er veel meer te vinden moet zijn. Het museum roept daarom de hulp in van verzamelaars om objecten te melden.

Bij het HAL-project gaat het onder andere om heel vroeg Delfts Blauw porseleinen serviesgoed van de MOSA-fabriek uit Maastricht, afgemerkt met quasi Chineees schrift, en het fameuze Lange Lijs-motief. Dit gebeurde al voor 1895 voor de NASM, de voorganger in naam van de HAL. Voor de scheepsserviezen van de NASM en HAL leverden de MOSA en Petrus Regout-de Sphinx ook met roze bloemetje beschilderd steengoed. Maar er is veel meer gemaakt dan nu achterhaald. Het serviesgoed kreeg een reeks van logo's; duidelijk is dat het HAL-serviesgoed tot in de jaren 1950 het logo NASM bleef dragen.

Dat de HAL al heel vroeg een cultuur kende om cadeaus te geven aan haar passagiers, blijkt uit speciale aardewerk-edities van de in 1895 gestichte Faïencefabriek Holland-Utrecht van J.W. Mijnlieff. In 1906 moest Mijnlieff zijn bijzondere productie staken. De fabriek ging failliet en Mijnlieff herstartte met de productie van louter tegels.

De HAL, misschien wel wijs geworden door dit bankroet, plaatste vervolgens plateelbestellingen bij eerst de Plateelbakkerij Zuid-Holland in Gouda en vermoedelijk vanaf 1910 bij de Potterij Rembrandt in Nijmegen. Bij de PZH werden Chris van der Hoefs fameuze mokkakop en schotels uit 1904, gedecoreerd met de handgeschilderde Holland America Line belettering.
Minder bekend is dat de PZH ook veelkleurige bekers met rondom geschilderde, Hollandse polderlandschappen maakte. Net als bij Holland-Utrecht bracht de PZH ook een reeks siervaasjes uit naast een meerhoekige inktpot ‘With compliments of the Holland America Line'.
De Rembrandt-productie staakte in 1915. Köhlers fabriek ging vervolgens failliet; de modellen van de Rembrandt werden door De Distel gekocht. De Amsterdamse plateelboek leverde niet aan de HAL, wellicht door de oorlogsomstandigheden en de crises direct na de Eerste Wereldoorlog.


De Porceleyne Fles voerde vanaf het midden van de jaren 1920 Delfts Blauw sieraardewerk-edities uit. Net als de Plateelbakkerij Zuid-Holland voerde de Delftse fabriek gelegenheidswandborden uit met als motief een scheepsportret. Onduidelijk is nog of het hierbij gaat om kleine edities voor directiekantoren en kajuiten van hoge officieren dan wel om een geschenk voor bijvoorbeeld eersteklas passagiers. Eén van de mooiste wandborden van De Fles werd in 1929 vervaardigd voor de Rotterdamse verzekeraar RVS naar aanleiding van de doop van de Statendam 3.

In de eerste, grote expositie van vorig jaar die het Keramisch Museum Goedewaagen op basis van de collectie van Ton Rijppaert wijdde aan de tegelkunst van Nederlandse fabrieken was ook Rozenburg met een grote tegel vertegenwoordigd, gemaakt van de Rotterdam 4 uit 1908. We hebben inmiddels aanwijzingen dat deze Haagse plateelfabriek meer scheepstegels dan wel tegelplaten vervaardigd moet hebben. Dit vooral ter gelegenheid van de doop en de maidentrip. Met zijn zeer goed gedocumenteerde, tweetalige website, geplaatst onder diens volle naam, biedt deze Rotterdamse verzamelaar een welkome handreiking aan een ieder die nadere informatie zoekt.

In de eerste 100 jaar van de NASM en de HAL werd er natuurlijk aan boord van de schepen ook veel gerookt. Dat blijkt ook uit het grote aantal onder design vervaardigde asbakken. In de collectie van Clive Hellinga zijn asbakken van relatief veel fabrieken vertegenwoordigd.
Het roken was toen vaak een zaak van pijprokers. De tentoonstellingsmakers weten dat er in het Interbellum porseleinen pijpen van Duitse oorsprong als souvenir aangeleverd werden. Maar in Gouda werden er daarnaast ook plateelpijpen ingekocht, bijvoorbeeld bij Hollandia-Regina. Pijpen die gemaakt zijn met op de pijpenkop een scheepsportret. Het Amsterdam Pipemuseum heeft daarvan een voorbeeld.


Na het economisch herstel vanaf de tweede helft van de jaren 1950 is het vooral het in de vaart nemen van de de Rotterdam V in 1959 dat leidt tot een enorm aantal keramiek-edities van diverse Nederlandse fabrieken. Naast de Zenith uit Gouda, de Plateelbakkerij Schoonhoven en de PZH is het vooral Goedewaagen dat veel edities uitbracht. Vrijwel steeds is de Rotterdam V ook het scheepsmotief. De jaarlijkse wereldreis leidde onder meer tot speciale menuborden.

Wanneer de HAL in 1973 in Amerikaanse handen komt, blijft de rederij haar Nederlandse roots benadrukken. Dat blijkt vooral uit het speciale Mariner-programma van loyalty-geschenken dat steeds intensiever werd vanaf 1993.
Naast de Mariner-tegels werd de meest uiteenlopende keramiek gemaakt. Het overgrote merendeel van de edities kwam op naam van Royal Goedewaagen, maar incidenteel waren het ook de Koninklijke Tichelaar die in het begin van de jaren 1980 en Royal Delft die in 2007 nog wandborden aan de HAL leverden. Speciale tegel-edities voor de badkamers van de cuiseschepen werden ingekocht bij Friese bedrijven als de Harlinger Tegelfabriek en de Tegelfabriek Albarello in Menaldum.


Reacties zijn van harte welkom via het e-mailadres van de museumsite of gerson_visser20@hotmail.com. Op Facebook worden op de pagina van het keramisch museum regelmatig aanvullende berichten over de exposities geplaatst.
Advertentienummer: m1579055746