Pieter van der Aa - Zeldzaam, compleet reisboek uit 1706

De roem-waardige zee- en land-togten door den vermaarden Ferdinandes Cortes, als bevel-hebber met een scheeps-vloot, gedaan na Nieuw-Spanje en Mexico, in het jaar 1518, en vervolgens: verhalende, (behalven verscheyde ontdekkingen, en oorsprong der suyker-planteryen in de West-Indiën, d'overvoering van akker-luyden, geroofde slaven, en vegteryen aan Tabasco, de Straat van Bahama en elders), insonderheyd, d'ongemeene krijgs-bedrijven van F. Cortes in 't listig bemagtigen der Tlaskalaanen en Mexicaanen, en onder wat seldsame handelingen, rooveryen en gevegten, eyndelijk de magtige Koning Motezuma, heel 't Mexicaanse rijk ontweldigt en aan de Castiliaanse kroon is eygen gemaakt .

Compleet met alle gravures, inclusief de kaart. !
Inclusief register
In een kartonnen bandje
Datum: 1706
Uitgever: van der Aa


Hernán Cortés veroverde Mexico met bluf en geweld

Begin november 1519 bereikt een legertje Spaanse veroveraars onder leiding van Hernán Cortés de oevers van het meer waaraan de grootste stad ligt van het land dat zij aan het veroveren zijn: Mexico. Eén van de soldaten verwoordde jaren later het ongeloof van de Spanjaarden bij het aanschouwen van de weelde en schoonheid van deze stad: ,,...we zagen dingen die nooit eerder gezien waren, waarvan nooit iemand gehoord of zelfs maar gedroomd had''.

De naam van deze soldaat is Bernal Daz del Castillo. In 1514 was hij naar de Nieuwe Wereld gekomen en had, alvorens met Cortés op verovering te gaan, al deelgenomen aan twee eerdere expedities naar Nieuw-Spanje, zoals de Spanjaarden het tegenwoordige Mexico noemden. In 1568, op drieënzeventigjarige leeftijd, legde hij de laatste hand aan 'De ware geschiedenis van de verovering van Nieuw-Spanje', het ooggetuigenverslag van een van de grootste epische avonturen uit de geschiedenis.Voor ze in Mexico aankomen, hebben de zeshonderd veroveraars zich met ware doodsverachting in het avontuur gestort. Ze vernietigen de schepen waarmee ze gekomen zijn om spijtoptanten binnen de eigen gelederen de terugweg af te snijden. Onderweg behalen ze onwaarschijnlijke overwinningen, zoals op de Tlaxcalteken, die volgens Bernal Daz een legermacht van vijftigduizend manschappen op de been brengen.Hoewel de Spanjaarden in tegenstelling tot de Indianen beschikken over paarden en kanonnen, is hun succes maar ten dele te danken aan hun daden op het slagveld. Hernán Cortés wendt strategisch en psychologisch inzicht, bluf en sluwheid, bedrog en tact aan om de numerieke ongelijkheid te compenseren. Hij laat zich influisteren door doña Marina, zijn Indiaanse vertaalster, die hem op de hoogte brengt van de onvrede onder Indianenstammen over het regiem van de Mexicaanse heerser Moctezuma. Door rechtvaardigheid te beloven weet Cortés veel stammen zonder slag of stoot aan zich te binden. Desondanks begrijp je Bernal Daz goed wanneer hij, op het ogenblik dat de overgebleven vierhondervijftig soldaten Mexico binnen gaan, noteert: ,,Zijn er ooit op deze aarde mannen zo stoutmoedig geweest?''.Het hoogtepunt van het avontuur is wat mij betreft de ontmoeting tussen Cortés en Moctezuma. Tegenover elkaar staan twee absolute gezaghebbers. Cortés, als middeleeuwse ridder trouw aan de koning, gaat zijn mandaat ver te buiten en ontpopt zich als een machiavellistische individualist, op zoek naar macht door onderwerping. Moctezuma, heerser over een van de grootste steden van die dagen, is op zoek naar verzoening omdat hij de komst van de Spanjaarden vereenzelvigt met de terugkeer van de godheid Quetzalcoatl. Het wordt hem noodlottig en zo kun je deze ontmoeting zien als de kiem van de ondergang van het Mexicaanse rijk, die pas bijna twee jaar later plaatsvindt.Het verhaal van Bernal Daz biedt echter meer dan episch gezang. Zo schrijft hij vol bewondering over de Mexicaanse beschaving, die zoals medesoldaten hem vertellen, gunstig afsteekt bij die van steden als Rome of Constantinopel. Ook geeft zijn verslag inzicht in de praktijk van het Spaanse imperialisme te kruis en te zwaard. Daz twijfelt niet aan de heilige plicht om een te einde te maken aan de mensenoffers van de Indianen en hun afgoden te verbranden ten gunste van de ene ware God. Hij verweert zich tegen de aanteigingen van zijn tijdgenoot Bartelomé de las Casas, volgens wie de Spanjaarden de Indianen zomaar 'en masse' over de kling hebben gejaagd en uit wiens geschriften de zwarte legende ontstond, het beeld van de wrede en sluwe Spanjaard, dat gretig aftrek vond onder tegenstanders van Spanje, zoals onze Willem de Zwijger.De veroveraars koloniseerden en pacificeerden in naam van hun koning Karel de Vijfde, aldus Bernal Daz, en ze straften de Indianen indien nodig af. De feodale wijze waarop ze opereerden, vertoonde trouwens sterke overeenkomsten met de manier waarop Moctezuma zijn macht uitoefende.Het staat wel vast dat De las Casas ten behoeve van zijn beschuldigingen erg losjes met de feiten is omgesprongen. Maar ook in Bernal Daz' 'Ware geschiedenis' staan de nodige onwaarheden, zegt Rudolf van Zantwijk, kenner van Mexico's preColumbiaanse geschiedenis, zich baserend op inheemse verslagen van de verovering. De meest flagrante daarvan is die omtrent de dood van Moctezuma. In Daz' verhaal wordt deze door zijn eigen onderdanen gestenigd, maar volgens een Indiaanse chroniqueur zijn het de Spanjaarden die hem wurgen. Overigens wist Bernal Daz dat waarschijnlijk niet, meldt van Zantwijk, omdat Cortés de toedracht aan de meeste van zijn soldaten niet openbaarde.De waarheid die Daz wilde opschrijven had ook niets met de inheemse kant van het verhaal te maken. Daz wilde recht doen aan gewone soldaten zoals hij, zonder welke Cortés, die in andere boeken alle lof kreeg toegezwaaid, de verovering nooit had kunnen bewerkstelligen.Het is hem gelukt, want zijn geschrift geldt nog steeds als een zeer waardevol historisch document. Deze eerste vertaling ervan in het Nederlands dient dan ook met gejuich ontvangen te worden en is voor elke geïnteresseerde een fascinerende ervaring. Het is de vraag of nu de zwarte legende bijgesteld zal worden. Daz vertelt namelijk ook hoe Nieuw-Spanje na de verovering vorm kreeg. Hij schrijft over de misstanden en de kuiperijen, de processen en de vriendjespolitiek, waaraan gezanten van het leger, de kroon en de kerk zich schuldig maakten om het beste van de Nieuwe Wereld in handen te krijgen.Daz' toon is verbitterd, ten dele omdat hij en vele oorspronkelijke veroveraars er bekaaid vanaf kwamen. Ook de grote Cortés zelf kreeg niet wat hij wilde. De koning overlaadde hem weliswaar met weelde, maar ontnam hem de macht. De verovering van Mexico, stelt de Mexicaanse schrijver Carlos Fuentes, eindigt daarmee als het verhaal van een dubbele nederlaag. Cortés overwint Moctezuma, maar wordt zelf door zijn koning verslagen. Fuentes vindt 'De ware geschiedenis...' dan ook geen klassiek epos, de helden gaan immers ten onder.Het is eigenlijk een roman, die de wortels blootlegt van de tegenstrijdige identiteit van een wereld, ontstaan voor de ogen van Bernal Daz op de smeulende puinhopen van het paradijselijke oord, dat hij in november 1519 aan de oevers van het meer voor het eerst zag. Achteraf, puttend uit herinnering, meldt hij na zijn lofrede op dat oord bitter: ,,Nu staat er niets meer van overeind en is deze hele stad vernietigd.''









Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.