Deze 1775 Amsterdam editie van Synopsis Nosologiae Methodicae door William Cullen is een Latijn handboek met 311 pagina's en een kalfsband, interessant voor onderzoekers.



Fundamenteel werk in de medische nosologie van de achttiende eeuw

Dit is de tweede editie van Cullen’s beroemde werk waarin hij ziekten indeelt in vier categorieën: koorts, neurose, cachexieën en lokale aandoeningen. "Cullen was de voornaamste Britse klinische leraar van zijn tijd, een van de eersten die klinische colleges gaf in Groot-Brittannië." (Garrison-Morton). Het tweede deel bevat samenvattingen van Francois Bossier de Sauvage’s Nosologia methodica (eerste publicatie 1763), Linnaeus’ Genera morborum (1763), en Vogel’s Definitiones generum morborum (1764).

Pogingen om alle ziekten te classificeren werden aangeduid als nosologie.

Dit is de editie van 1775 uit Amsterdam van een van de fundamentele werken in de wetenschappelijke classificatie van ziekten, geschreven door William Cullen (1710–1790), hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Edinburgh. De eerste editie werd in 1769 in Edinburgh gedrukt en het laatste exemplaar dat op veilingen verscheen, was dat van Haskell Norman in 1998. Het huidige boek is prachtig gebonden in eigentijds gemarmerd kalfsleer, met vergulde bloemmotieven op de rug en de vergulde titel CULLEN APPARA AD NOS (kort voor Apparatus ad Nosologiam).

Cullen’s Apparatus ad Nosologiam Methodicam is een systematisch overzicht van ziekteclassificatie, oorspronkelijk bedoeld als een onderwijsinstrument voor geneeskundestudenten.

Het vertegenwoordigt een van de vroegste moderne pogingen om ziekten te organiseren op basis van symptoomleer en pathofysiologie in plaats van uitsluitend op externe tekenen. Dit werk vormt een brug tussen het taxonomisch rationalisme van Linnaeus en het klinisch empirisme van de latere 18e- en vroege 19e-eeuwse geneeskunde.

Cullen liet zich inspireren door de biologische taxonomie van Carl Linnaeus (1707–1778), waarbij hij een vergelijkbare hiërarchische structuur aannam—klassen, orden, geslachten en soorten—maar deze toepaste op menselijke ziekten in plaats van planten of dieren. Zijn doel was om de precisie en systematisering van de natuurlijke historie naar de medische diagnose te brengen. Net als Linnaeus streefde Cullen naar een elegante balans tussen classificatie op basis van uiterlijk en onderliggende oorzaak, en introduceerde hij een systematische ordening die decennia lang hielp bij het standaardiseren van medisch onderwijs in Europa.

Deze editie weerspiegelt ook Cullen's betrokkenheid bij het eerdere werk van François Boissier de Sauvages de Lacroix (1706–1767), wiens 'Nosologia Methodica' (eerste editie 1731, sterk uitgebreid in 1763) de eerste volledige poging was om ziekten te classificeren met behulp van een Linnaeaanse model. Cullen bewonderde en paste het raamwerk van Sauvages aan, maar bekritiseerde de overmatige fijnmazigheid (Sauvages somde meer dan 2.400 ziekten op). Daarentegen vereenvoudigde en herstructureerde Cullen het systeem, met de focus op symptomatische en fysiologische relaties tussen ziekten in plaats van eenvoudige descriptieve groeperingen. Zijn 'Nosologie' werd zo de basis van het curriculum van de medische school van Edinburgh en werd breed vertaald en verspreid door heel Europa.

Deze 1775 Amsterdamse editie door Frères de Tournes, een vooraanstaande Genève familie van uitgevers die actief was in zowel Genève als Amsterdam, is bibliografisch significant als de belangrijkste continentale drukken van Cullen’s systeem, wat de brede Europese verspreiding van Schotse Verlichting medische gedachte weerspiegelt.

Cullen was de meest opvallende figuur in de geschiedenis van de Edinburgh Medical School in de 18e eeuw. Hij was een inspirerende docent en speelde een belangrijke rol bij de oprichting van de Glasgow Medical School in 1744. Zijn klinische colleges waren opmerkelijk omdat ze de eerste waren die in de volkstaal werden gegeven in plaats van in het Latijn.

De geschiedenis van nosologieën en de huidige context voor Cullen's werk:

Cullen’s nosologie markeert een keerpunt in de geschiedenis van de medische classificatie. Het vertegenwoordigt een van de eerste echte 'systematische' ziekte-taxonomieën, voorafgaand aan de pathologische en etiologische classificaties van de 19e eeuw die ontstonden met Bichat, Virchow en de opkomst van cellulaire pathologie.

Cullen's aanpak beïnvloedde generaties artsen, waaronder Philippe Pinel in Frankrijk en de latere interpreters van Thomas Sydenham, en bleef lange tijd in medische curricula tot ver in het begin van de 19e eeuw. Zijn termen 'neuroses', 'pyrexiae' en 'cachexiae' zouden decennia lang weerklinken in de medische literatuur.

Dit boek is verdeeld in vier delen in een soort pseudo-Linneaanse classificatiesysteem dat gaat van geslachten tot ziekteverschijnselen. Naar onze mening is dit een vals gevoel van precisie dat geen relatie heeft met de onderliggende menselijke biologie. Om het voor de hand liggende te zeggen: hoewel historisch significant, is er, in tegenstelling tot dierspeciatie, geen organische manier om ziekten te classificeren. Cullen’s werk kan worden beschreven als een indrukwekkende, zij het bloemrijke, polysyllabische Latijnse poging om structuur te vinden in de biologie die simpelweg niet door de wetenschap wordt ondersteund.

Wij zien Cullen’s inspanning als een soort laatste stuiptrekking van de scholastiek – ongeveer 50 jaar vóór de belangrijke ontdekkingen in cellulaire en moleculaire biologie die eens en voor altijd de richting van de geneeskunde hebben bepaald vanaf 1800 tot heden. Hoewel we ons vandaag de dag nog steeds richten op orgaansystemen en onderliggende biologie, is er nooit een vaste classificatiesysteem geweest dat door ziekteklassen zoals ‘fissura’, ‘rupture’, ‘amputura’ etc. gaat.

BOEKOMSCHRIJVING EN VOORWAARDEN:

Houtgesneden printerapparaat op de titel met Latijnse spreuk “Quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris” (Doe aan anderen zoals je zou willen dat ze aan jou doen) en gegraveerde hoofdstukafsluiting aan het einde van Cullen's voorwoord. De hedendaagse gemarmerde kalfsbinding blijft stevig en goed bewaard, met slechts lichte wrijving aan de hoeken en kleine beschadigingen aan de kop van de rug. Het vergulde rugdecor is duidelijk en aantrekkelijk, met bloemornamenten in elk compartiment en de originele titel nog leesbaar. De randen zijn rood gekleurd, en de gemarmerde eindbladen vormen opvallende voorbeelden van de boekbindkunst uit de late 18e eeuw in Europa. Het papier dat voor dit boek is gebruikt, is spectaculair met een linnengevoel, hoewel, helaas, de eerste 22 bladen en de laatste 3 bladen een zichtbare watervlek hebben. Deze vlek belemmert de leesbaarheid van de tekst echter op geen enkele manier. Het tekstblok is schoon, scherp en vierkant, met slechts lichte marginale verkleuring. De gemarmerde eindbladen zijn origineel en levendig, de rode randen zijn vers, en de papierkwaliteit is uitstekend, typisch voor de Nederlandse druk uit de late 18e eeuw. Quarto. Pagina-indeling: viii 284 (19). 25 x 20 cm. Over het algemeen: een zeer goede, heldere en aantrekkelijke uitgave.

Zeldzaamheidsanalyse

Dit boek is zeldzaam. Cullen’s nosologie uit 1775 verschijnt in slechts 32 bibliotheken wereldwijd (OCLC). Rare Book Hub (RBH) toont slechts drie gevallen waarin de editie uit 1775 op veilingen is verkocht in de afgelopen eeuw – allemaal vóór 1975. Er zijn geen hedendaagse prijsklassen. Dit boek wordt beschouwd als een belangrijke medische zeldzaamheid die hoge prijzen oplevert. Ter illustratie: de editie uit 1769 werd in 1970 verkocht voor $1500 (ongeveer €11.000 in de huidige valuta) en is sindsdien niet meer verkocht op veilingen.

PROVENANCE

Dit boek was eerder eigendom van Arthur Tatossian, een beroemde Franse medische bibliomaan. Arthur Tatossian (1929–1995) was een Franse psychiater en fenomenologisch denker van Armeense afkomst, beschouwd als een van de voornaamste exponenten van de fenomenologische psychiatrie in de 20e eeuw. Als hoogleraar psychiatrie in Straatsburg is hij vooral bekend door zijn invloedrijke boek La Phénoménologie des psychoses (1979), waarin hij Husserliaanse en Heideggeriaanse fenomenologie toepaste op het klinisch begrijpen van schizofrenie en psychose. Tatossian benadrukte het belang van het begrijpen van de geleefde ervaring van de patiënt in plaats van mentale ziekten uitsluitend te reduceren tot biologische of gedragscategorieën, waardoor hij een sleutelfiguur werd in het overbruggen van filosofie en psychiatrie. Zijn werk blijft een inspiratiebron voor hedendaagse discussies in psychopathologie, hermeneutiek en de filosofie van de psychiatrie.

Over William Cullen:

William Cullen (1710–1790) was een Schotse arts, chemicus en docent wiens invloed op de medische theorie en het onderwijs hem tot een van de belangrijkste figuren van de Schotse Verlichting maakte. Geboren in Hamilton, Lanarkshire, als zoon van een advocaat van de hertog van Hamilton, studeerde Cullen aan de Universiteit van Glasgow en liep hij stage bij de Glasgowse chirurg-apotheker John Paisley voordat hij kort dienst deed als scheepschirurg en in Londen werkte. Na het behalen van zijn M.D. aan Glasgow in 1740 begon hij met het uitoefenen van de geneeskunde en het geven van lezingen in Glasgow, waar zijn heldere en methodische onderwijsvorm al snel studenten uit heel Groot-Brittannië aantrok. In 1751 werd hij hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Glasgow, waarna hij in 1755 naar de Universiteit van Edinburgh verhuisde, waar hij Andrew Plummer opvolgde als hoogleraar scheikunde en later de leerstoelen van de Instituten van de Geneeskunde en de Praktijk van de Geneeskunde bekleedde. In Edinburgh ontwikkelde Cullen zich tot een van de meest gevierde medische docenten van zijn tijd, die een generatie Britse en Amerikaanse artsen opleidde, waaronder Joseph Black, William Withering, Benjamin Rush, John Morgan en Gilbert Blane. Zijn colleges, gegeven in het Engels in plaats van het Latijn, droegen bij aan de professionalisering van het medisch onderwijs en maakten Edinburgh tot de voornaamste medische school van de 18e eeuw. Cullen’s intellectuele werk trachtte de geneeskunde te systematiseren in de geest van de Verlichtingsrationalisme: hij classificeerde ziekten op basis van symptomen en fysiologische oorzaken, en creëerde een nosologische indeling die parallel liep aan Carl Linnaeus’ taxonomie van planten en dieren. Voortbouwend op de uitgebreide ziektecatalogus van François Boissier de Sauvages verfijnde en vereenvoudigde Cullen de classificatie tot praktische klinische categorieën zoals pyrexieën (koorts), neuroses, cachexieën en lokale aandoeningen, waarmee hij de basis legde voor de moderne medische nomenclatuur en de ontwikkeling van ziekteclassificatiesystemen zoals de ICD. Tot zijn belangrijkste werken behoren Synopsis Nosologiae Methodicae, First Lines of the Practice of Physic, Institutes of Medicine en Treatise of the Materia Medica. Hij was ook een pionier in scheikunde en natuurwetenschappen—hij wordt gecrediteerd met het demonstreren van kunstmatige koeling door verdampingskoeling in 1756—en een centrale figuur in de intellectuele kringen van Adam Smith en David Hume. Cullen was voorzitter van het Royal College of Physicians of Edinburgh en arts in Schotland voor koning George III. In 1741 trouwde hij met Anne Johnstone en kreeg hij verschillende kinderen, waaronder de arts Henry Cullen en de jurist Robert Cullen (Lord Cullen). Hij overleed thuis in Kirknewton nabij Edinburgh op 5 februari 1790, en liet een nalatenschap achter die de natuurlijke filosofie van de Verlichting verbond met de opkomende wetenschappelijke geneeskunde van de moderne tijd.

REFERENTIES:

Garrison-Morton 2204; Norman 539.


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.