Benauwde verdraagzaamheid, hachelijk fatsoen

Benauwde verdraagzaamheid hachelijk fatsoen.
Families, standen en kerken te Hoorn in het midden van de negentiende eeuw.
Auteur: Jos Leenders
Nederlands
Hardcover met stofomslag
9789072627083
Druk: 1
458 pagina's.
25

Dit boek kan de lezer bevrijden van de illusie dat vroegere samenlevingen (veel) eenvoudiger zouden zijn geweest dan de huidige. Het is het eerste in Nederland dat een stad van 'hoog' tot 'laag' tot in detail reconstrueert: iedere familie wordt 'op haar nummer gezet'. Het is ook het eerste dat de middenstand, toen burgerstand geheten, stiefkind van de historiografie - hoe lang is het helemaal geleden dat werd beweerd dat hij anno 1850 zelfs niet had bestaan? -, de aandacht geeft die hij verdient.
Door het gebruik van alle beschikbare en dus ook 'nederige' bronnen maakt de schrijver de mensen van toen bijna tastbaar: de drogiste op de Turfhaven en haar inwonende schoonzoon, een evangeliserende barbier; de schoenmaker die een oogje lijkt te hebben op de vrouw van de slager; de pastoor die de bibliotheek van de (rijks)gevangenis komt kuisen; de dominee die zijn eigen kind weigert te laten dopen; de hervormde kerkvoogd die zijn 'roomse' echtgenote verrast met een Mariakapel van wel dertig meter lengte.
Dit onderzoek laat op soms fascinerende wijze zien hoe de straat waar iemand woonde, het beroep dat hij of zij uitoefende, armoe en welstand, het tijdstip waarop 'de sexualiteit' werd bedreven, gezinsgrootte, 'eer' en 'fatsoen', uiterst nauw samenhingen met iemands stand en godsdienst. In Hoorn bestonden dicht bijeen in feite heel verschillende culturen, die elkaar niet leken te bijten. Leken, want onderhuids broeide het er en was een reeks sociale en politieke mechanismen, waaronder zogenoemde verdraagzaamheid en fatsoen, nodig om de samenleving draaiend te houden. Dat dit lukte doet denken aan de verzuilde maatschappij van zo'n driekwart eeuw later. Toch functioneerde die anders. In dit boek staan vele voor de historicus, socioloog en cultureel antropoloog, spannende vondsten en inzichten en zeer veel nieuwe bijzonderheden voor de in stad en streek geïnteresseerde Westfries.