Oud-Grieks Marmer Vioolidool. Vroeg Cycladisch I,

Viool-idool.
Griekenland, Vroege Cycladische periode I, Grotta-Peloscultuur, ca. 3200 - 2700 v.Chr.
Marmer.
Hoogte 7,5 cm.
Conditie: Goede staat van bewaring. Het bovenste gedeelte is verloren gegaan.
Herkomst: Privécollectie, Estepona, Málaga. Adquirido in de Franse kunsthandel vóór 1980.
Beschrijving:
Fijn bewerkt in marmer en nu verrijkt met een prachtige patina die het een warme, bijna levendige toon geeft, vertegenwoordigt dit idool een schematische vrouwenfiguur. Het is een complete torso, bekroond door een brede nek waarvan het profiel zachtjes buigt om de schouders te vormen. De onderarmen, kort zoals gebruikelijk in Cycladische beeldhouwkunst, dalen af naar de uitgesproken taille, die uiteindelijk weer breder wordt om de lijnen van de heupen te vormen. Dit samenspel van kronkelende lijnen bepaalt het karakteristieke profiel van dit type beeldje, dat daarom bekendstaat als viooltype idolen. Deze typologie wordt ook gekenmerkt, zoals het bestudeerde stuk laat zien, door een afgeronde onderrand en het weglaten van de benen: de symbolische aandacht is geconcentreerd op de torso, die de kenmerken van het vrouwelijk lichaam samenbrengt die geassocieerd worden met vruchtbaarheid en voortplanting: de borsten, de buik en het schaambeen. Tot op de dag van vandaag bewaart dit idool nog steeds op zijn voorkant de resten van insnijdingen die anatomische of ornamentale details zouden hebben getekend, zoals de V-vormige lijn aan het begin van de nek. De nek, die nu gebroken is, zal aanzienlijk langer zijn geweest, cilindrisch en aan de bovenkant plat, zonder een gedifferentieerde weergave van het hoofd.
De Cycladische idolen danken hun naam aan hun plaats van herkomst: de Cycladen, een groep van 34 eilanden in de zuidwestelijke Egeïsche Zee. De oude Grieken noemden ze Kyklades (cirkel), omdat ze in een min of meer cirkelvormige vorm rond het heilige Delos, het heiligdom van Apollo, zijn gerangschikt. Ze zijn bijzonder rijk aan de minerale hulpbronnen van ijzer, koper, goud, zilver, smaragd, obsidiaan en marmer (marmer van Paros en Naxos behoort tot de mooiste ter wereld). Vanaf het Neolithicum ontwikkelde zich daar een belangrijke maritieme en commerciële beschaving, met een zeer hoog artistiek potentieel.
Deze cultuur is verdeeld in drie opeenvolgende fasen: Vroeg-Cycladisch (3200-1850 v.Chr.), Midden (1850-1600 v.Chr.) en Recent (1600-1050 v.Chr.). Het meest briljante moment komt overeen met de Vroeg-Cycladisch; na deze periode vielen de eilanden achtereenvolgens onder de invloed van Kreta en Mycene.
Het is zeer waarschijnlijk dat de eerste bewoners van de Cycladen, die uit Klein-Azië en Anatolië kwamen, de cultus van de Moedergodin introduceerden, de garant van vruchtbaarheid. Archeologische vondsten zijn schaars en er is niet veel bekend over hun religieuze gebruiken. Het is mogelijk dat de heilige plaatsen van aanbidding zich in de open lucht bevonden. Architectonisch bewijs is ook zeer schaars, waarbij begraafplaatsen het meest voorkomen. Er zijn meer dan 2000 graven gevonden. De meeste zijn kleine putten die ondiep in de grond zijn gegraven, rechthoekig, trapeziumvormig of cirkelvormig, omgeven door stenen muren. Hun kleine formaat betekent dat de overledene in foetushouding werd begraven, liggend op zijn linkerzij. Op het eiland Syros waren kamergraven gebruikelijk, veel groter, vormden gewelven en stonden in verbinding met de buitenkant, waardoor mogelijke begrafenisrituelen mogelijk waren. Het artistieke bewijs van deze cultuur, de Cycladische afgoden, komt van de grafgiften van de hoogstgeplaatste bewoners. Dit feit heeft aanleiding gegeven tot interpretaties met betrekking tot de begrafeniswereld, met name als amuletten voor de overledene, of als indicatoren van de plaats van begrafenis, in de vorm van een stèle. De vrouwelijke figuren (ongeveer 95% van de gevonden) zijn geïnterpreteerd als representaties van de Moedergodin of van vruchtbaarheid.
Er is ook gesuggereerd dat deze idolen, vanwege bewijs van reparaties en herschilderingen op sommige van hen, mogelijk actief zijn gebruikt tijdens het leven van hun eigenaren voordat ze in hun graven werden geplaatst. Misschien dienden ze als beschermende amuletten tijdens bijzonder fysiek en spiritueel gevaarlijke tijden, zoals bevalling, overlijden, zeereizen of overgangsrituelen. Er is ook opgemerkt dat ze mogelijk speciaal verbonden waren met het leven van vrouwen, en er zijn inderdaad Cycladische idolen die zwangere vrouwen of vrouwen met postnatale rimpels afbeelden. De gekruiste armen onder de borst van deze figuren kunnen worden geïnterpreteerd als een symbolische bescherming van de baarmoeder, hoewel het ook een typisch begrafenispositie is.
Een Cycladisch idool valt op door zijn schematische behandeling van het menselijk lichaam, waarbij de anatomie wordt teruggebracht tot de meest essentiële elementen. Gemaakt van Paros-marmer, werden ze versierd met motieven die werden beschilderd met pigmenten op minerale basis: azuriet voor de blauwtinten en ijzer of cinnaber voor de roodtinten. Het schematische ontwerp, hun gemeenschappelijke deler, afgeronde profielen en de afwezigheid van details, maken het mogelijk om verschillende archetypen te onderscheiden. De grootte is een variabel kenmerk, variërend van 5 tot 150 centimeter in hoogte. De modellering werd bereikt door het marmeren stuk te schuren met smaragdsteen.
De oudste idolen zijn van de Vroeg-Cycladische I, de meest schematische, waardoor het onmogelijk is om het geslacht met het blote oog te identificeren. Er zijn drie typen, die tegelijkertijd zijn ontwikkeld: Plastiras, waarbij de gelaatstrekken zeer uitgesproken zijn, behalve de ogen. De tweede, Louros genaamd, waarvan het belangrijkste kenmerk is om de armen horizontaal gestrekt te houden. Beide typologieën tonen de neus niet. De derde typologie wordt het "vioolidool" genoemd vanwege zijn vorm, die opmerkelijk synthetischer is in zijn conceptie dan de twee voorgaande. Dit derde type wordt gekenmerkt door een langwerpige nek, zonder hoofd, korte uitsteeksels aan beide zijden die de armen voorstellen die gebogen en gekruist over de borst zijn, een gedifferentieerde taille en brede heupen, die eindigen in een afgerond lager profiel, zonder benen. Vioolidolen zijn het meest voorkomende type Vroeg-Cycladische schematische menselijke voorstellingen, en zijn meestal klein van formaat, zelden hoger dan 20 cm. Dat het om vrouwelijke voorstellingen gaat, is bekend, want op diverse exemplaren is een ingesneden schaambeendriehoek te zien of, minder vaak, gemodelleerde borsten.
Volgens Pat Getz-Gentle zouden de zittende steatopygische figuren die in de Cycladen werden gemaakt tijdens het Laat-Neolithicum het originele model zijn geweest voor de vlakkere en meer schematische vioolidolen. Deze vereenvoudiging van een anatomisch correcter en gedetailleerder origineel model zou het resultaat zijn van een evolutie naar steeds grotere synthese die parallel werd ontwikkeld, zoals kenmerkend is voor Cycladische beeldhouwkunst, naar een meer naturalistische beeldhouwkunst (Plastiras-type).
De vioolidolen zouden dus een reductie zijn tot hun essentie (formeel en symbolisch): de oude vrouwenfiguur die met gekruiste benen zit, met haar armen gebogen bij de ellebogen en onder de borst geplaatst, een smalle taille en brede heupen. Traditioneel wordt dit gezien als een voorstelling van vruchtbaarheid.
Bibliografie:
- CAUBET, A. (red.). Idolen. De kracht van beelden. Skira, Fondazione Giancarlo Ligabue. 2019.
- DOUMAS, C. De N. P. Goulandris-collectie van vroege Cycladische kunst. Praeger. 1968.
- GETZ-GENTLE, P. Beeldhouwers van de Cycladen: individu en traditie in het derde millennium voor Christus. University of Michigan Press. 1987.
- GETZ-GENTLE, P. Vroege Cycladische kunst in Noord-Amerikaanse privécollecties. Virginia Museum of Fine Arts. 1987.
- GETZ- GENTLE, P. Vroege Cycladische beeldhouwkunst: een inleiding. Getty Museum. 1994.
- PAPATHANASOPOULOS, G. Neolithische en Cycladische beschaving. Nationaal Archeologisch Museum, Athene, Melissa Publishing House. 1981.
- PICÓN, C. Klassieke oudheden uit privécollecties in Groot-Brittannië: een leententoonstelling ter ondersteuning van het Ashmole-archief. Sotheby's Londen. 1986.
Parallellen:
Afb. 1 Viool-type idool. Marmer, 11,1 cm hoog. Vroege Cycladische periode I, ca. 3200-2700 v.Chr. British Museum, Londen. Inv. 1889,0521.2.
Afb. 2 Viool-achtig idool. Marmer, 13,8 cm hoog. Vroege Cycladische periode I, ca. 3200-2700 v.Chr. Ligabue-collectie, Venetië, Italië.
Afb. 3 Vioolidool. Marmer, 23 cm hoog. Vroege Cycladische periode I, ca. 3200-2700 v.Chr. Privécollectie, Parijs, Frankrijk.
Afb. 4 Vioolidool. Marmer, 21,3 cm hoog. Vroege Cycladische periode I, ca. 3200-2700 v.Chr. Goulandris Museum voor Cycladische kunst, Athene. Inv. '106.
Afb. 5 Vioolidool. Marmer, 9,4 cm hoog. Vroege Cycladische periode I, ca. 3200-2700 v.Chr. Goulandris Museum voor Cycladische kunst, Athene. Inv. '0337. Gebroken en gerepareerd in de oudheid.
Afb. 6 Vioolidool. Marmer. Vroege Cycladische periode I, ca. 3200-2700 v.Chr. Archeologisch museum van Naxos.
Afb. 7 Vioolidool. Marmer, 11,5 cm hoog. Vroege Cycladische periode I, ca. 3200-2700 v.Chr. Musée du Louvre, Parijs. Inv. MND 2002, Ma 3505.
Afb. 8 Viool-achtig idool. Marmer, 12,6 cm hoog. Vroege Cycladische periode I, ca. 3200-2700 v.Chr. British Museum, Londen. Inv. 1884,1213.16.
Opmerkingen:
Het stuk omvat een certificaat van echtheid.
Het stuk bevat een Spaanse exportvergunning.


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.