Magna Graecia, Apulië. Aardewerk Monumentale rolkrater met

Monumentale rolkrater met de dood van Hippolyte.
r
- Baltimore schilder -
r
- Thermoluminescentietest -
r
Magna Graecia, Apulië, 330 - 320 v.Chr.
r
Aardewerk.
r
Hoogte 94,2 cm, hoogte (zonder voet) 78,80 cm en diameter 48,26 cm.
r
HERKOMST:
r
- Europese kunstmarkt, vóór 1987.
Harlan J. Berk Ancient Art, Chicago, VS, 1987.
Privécollectie, John R. Orr, Toledo, Ohio (VS), verworven in de jaren 80. Door erfenis aan huidige eigenaren.
r
CONSERVATIE: Zeer goede staat van bewaring, alleen opnieuw samengesteld uit zes grote fragmenten, professioneel de lijnen bedekkend. De voet van de krater werd stuk voor stuk en los gemaakt, het werkte als een basis of voetstuk, de huidige is een moderne recreatie volgens oude technieken.
r
BESCHRIJVING:
tr
Een monumentale krulkrater versierd met de roodfigurige techniek en verrijkt met details geschilderd in wit en oker. Het heeft een eivormig lichaam met afgeplatte schouders, een zeer brede en hoge cilindrische nek en een afgeknotte kegelvormige mond met een brede platte lip en een gegoten buitenprofiel. De handvatten steken merkbaar boven de mond uit en vormen krullen naar binnen; hun buitenprofiel is plat en opent aan de onderkant om het gemakkelijker te maken om het vat vast te pakken. De voorkanten van de voluten zijn, zoals gebruikelijk in monumentale Apulische kraters, versierd met vrouwelijke maskers in reliëf. Op de schouders, aan weerszijden van het begin van de handvatten, zijn vier zwanenkoppen delicaat gemodelleerd in afgerond reliëf. De voet, die nu verloren is gegaan, zou een stabiele, brede, cilindrische sokkel zijn geweest met een schijfvormige basis, afzonderlijk gemaakt en bevestigd aan het lichaam. Hoewel kleinere Griekse vaartuigen in één keer konden worden gedraaid, bestonden de grotere vaartuigen altijd uit verschillende onderdelen. Deze werden vervolgens met behulp van slip (in water opgeloste klei) aan elkaar gezet voordat ze voor de eerste keer werden gebakken.
r
De krater is een type Grieks aardewerk dat werd gebruikt om een mengsel van water en wijn te bevatten, dat werd gebruikt om de bekers te vullen. Het werd naar de plaats van de maaltijd gedragen en op de vloer of op een platform geplaatst, en de schenker diende de vloeistof toe met een lepel, waardoor de bekers van de eters werden gevuld. Kraters werden voornamelijk gemaakt van aardewerk, maar ook van edele metalen, en werden gemodelleerd in verschillende vormen volgens de smaak van de kunstenaar, maar altijd met een zeer brede mond. De meest voorkomende vormen zijn de zuil, kelk, bel en rolkraters, zoals geïllustreerd door dit stuk. De rolkrater wordt gekenmerkt door zijn handvatten, die boven de mond uitsteken en spiralen vormen, en werd geproduceerd tot de 4e eeuw voor Christus, dus degene die we hier bestuderen is een laat voorbeeld.
r
Dit is een monumentale krater voor begrafenissen. Vaten van dit type, met een afmeting van 30 tot 150 cm, waren uitzonderlijk rijke en goed verzorgde stukken en werden gebruikt als grafmonument, als stele of als onderdeel van de uitzet van de overledene. Hoewel de rolkrater vanaf de 6e eeuw v.Chr. in heel Griekenland voorkomt, was het de meest karakteristieke typologie in de Griekse koloniën van Apulië, waarvan de aardewerkproductie haar hoogtepunt bereikte tussen het midden van de 5e en de late 4e eeuw v.Chr. en het best werd vertegenwoordigd in de monumentale rolkraters. Deze vazen toonden de vaardigheid van de pottenbakkers, maar ook van de schilders, die de grote kraters bedekten met complexe, minutieus gedetailleerde composities, waarbij ze illusionistische middelen gebruikten zoals verkorting in de architectonische voorstellingen en de weergave van details in licht pigment.
r
Vanwege zijn stijl en formele kenmerken, evenals bepaalde identificerende elementen, kan deze krater worden toegeschreven aan de hand van de Baltimore Painter, actief in het laatste kwart van de 4e eeuw v.Chr. en beschouwd als de laatste grote keramiekschilder van Apulië. De conventionele naam is afgeleid van een scroll krater in het Walters Art Museum in Baltimore (afb. 1), een stuk dat qua vorm en ornamentele motieven erg lijkt op de krater die hier wordt bestudeerd. Nog meer vergelijkbaar is een ander stuk van dezelfde schilder in het Metropolitan Museum (afb. 2), dat, net als de hier geanalyseerde vaas, de voorstelling van een mythologisch onderwerp op de voorzijde combineert met een naiskos op de achterzijde. Volgens A. D. Trendall behoren de monumentale volute kraters met mythologische thema's van de Baltimore-schilder tot zijn volwassen periode.
r
De Baltimore Painter was erfgenaam van de werkplaatsen van de schilders van Darius en de Inferno, en ontwikkelde zijn productie in het noordelijke deel van Apulië, rond de steden Ruvo, Canosa en Arpi, in een tijd dat het centrum van de Apulische aardewerkproductie verschoof van Taranto naar de noordelijke steden, op zoek naar nieuwe klanten onder de lokale aristocratie, nu gehelleniseerd, die vanaf het midden van de 4e eeuw beschilderd aardewerk zou gebruiken als een voertuig voor sociale bevestiging en legitimatie. Deze schilder decoreerde grote vaten: volute kraters, amforen, loutrophoroi en hydrias. Hij beeldde voornamelijk begrafenisscènes (naiskos vazen) af, hoewel er ook stukken van zijn hand zijn gevonden met mythologische scènes, bruiloftsscènes en scènes uit het alledaagse vrouwenleven. Stijlvol ontwikkelde hij een nauwkeurige taal van detail, vooral in ornamentale motieven.
r
Op de voorzijde, of zijde A, wordt de hoofdruimte ingenomen door een dubbel tafereel, met de dood van Hippolytus eronder en een verzameling goden erboven. In dit bovenste register, van links naar rechts, zijn Artemis op een hert te zien, Eros die naar zijn moeder, Aphrodite, vliegt; Hermes leunend op een fontein, Zeus zittend, met de bliksemschicht aan zijn voeten, en ten slotte Iris, boodschapper van de goden. Daaronder rijdt Hippolytus met zijn vierspan langs de kust, gesymboliseerd door de dolfijn die over de golven springt; een witte stier komt uit het water en, aangespoord door een zweepzwaaiende Fury, terroriseert de paarden en veroorzaakt de dood van de held. De vier steigerende paarden, parallel afgebeeld, verschijnen meerdere keren in de productie van de schilder uit Baltimore, zoals in het geval van een krater die bewaard is gebleven in Atlanta (afb. 3). In zijn analyse van de onderhavige vaas wijst Trendall erop dat het thema van de dood van Hippolytus onbekend was in het werk van de schilder uit Baltimore totdat deze krater verscheen. Ook merkt hij op dat de aanwezigheid van een driepoot op een Ionische zuil in deze scène duidt op een verband tussen de afbeelding en een succesvolle theatervoorstelling (waarschijnlijk die van Euripides).
r
Het hoofdonderwerp op de keerzijde, of zijde B, is een naiskos of tempel, die de voorstelling van de overledene herbergt, een naakte jongeman die een kegelvormig schild en een speer vasthoudt en op een schild leunt, elementen die hem identificeren als een soldaat. Naast hem, zwevend op de achtergrond, is een funerair lint. In een schema dat erg lijkt op dat wat voorkomt in een andere krater van dezelfde auteur (afb. 4), flankeren de figuren van vier rouwenden de naiskos, twee mannen en twee vrouwen. Ze dragen offers zoals laurierkransen, die de overwinning van de overledene na de dood symboliseren, kisten en phyales voor plengoffers of reinigingsrituelen; dit is de symbolische voorstelling van het afscheid van de overledene door degenen die hem na stonden. In verband met deze scène zou de figuur die de nek op deze keerzijde siert, een vrouwenhoofd in profiel in een plantaardige omgeving, geïdentificeerd kunnen worden met de voorstelling van Persephone, in wiens symbolische tuin de overgang naar het hiernamaals plaatsvindt. De witte kleur van de naiskos daarentegen vertegenwoordigt niet alleen marmer, maar verwijst naar het symbolische en heilige karakter van het heiligdom, dat fungeert als een poort tussen twee werelden. Iets soortgelijks gebeurt met de zwanenkoppen die de schouders van de krater versieren: het zijn de vogels van Aphrodite, die de overledene vergezellen op zijn reis naar het hiernamaals.
r
Aan zijde A, boven de nek, is Aphrodite afgebeeld zittend op een bloem, bijgestaan door twee eroten, tegen een achtergrond van plantaardige krullen. De versiering van het lichaam van de vaas wordt gecompleteerd door verschillende parallelle randen die de verschillende delen van de structuur van de krater onderscheiden, allemaal met patronen die heel gebruikelijk zijn in de kraters van de schilder uit Baltimore, gekenmerkt door hun complexiteit en aandacht voor detail (afb. 5): golven op de lip, zeegolven op de mond, een fijne toonbank en een fries van verkorte en verstrengelde sauves op de nek, een band van palmetten met een basis van golven op de schouders en ten slotte een rand van fretwerk aan de linkerkant, afgewisseld met concentrische vierkanten, in het onderste gedeelte. De handvatten, net als de kleine zwanen die ze flankeren, zijn volledig zwart gelakt. De frontale maskers van Gorgon of Medusa van het geïdealiseerde type, beschilderd met witte gezichten en okerkleurig haar, steken boven de krullen uit. Daimons wiens blik een symbool is van de dood, de gorgonen zijn bewakers van een apotropisch karakter, beschermers van het graf en het hiernamaals. Op de achterkant van de krater variëren de secundaire motieven grotendeels, met uitzondering van de mond en de onderste fries van fretwerk. Er is een laurierkrans met een centrale rozet op de nek, en op de schouders is er een kroon van gallons, met een omtrek van ovalen. De Gorgon-maskers worden herhaald, maar met een ander kleurenschema: rood gezicht en zwart haar. Ten slotte wordt de decoratie voltooid met dichte composities van palmetten en plantaardige krullen onder de handvatten.
r
De decoratie van deze krater versmelt de wereld van de goden en de mensenwereld, en stelt de mythe van de man die na zijn dood in een held verandert gelijk aan het begrafenisritueel dat de overledene tot helden wil maken. Het vat functioneert dus als een complexe allegorie, en dient als een communicatiemiddel tussen de wereld van de levenden en de wereld van de doden. De dood van Hippolytus, een tragische held en cultfiguur tegelijk, is direct verbonden met de onsterfelijkheid van de overleden soldaat zelf.
r
Volgens de mythologie was Hippolytus de zoon van Theseus, de stichter van Athene, en een Amazone. Hij was een groot liefhebber van de jacht, aanbad Artemis maar verafschuwde Aphrodite; hij wees het huwelijk en seksuele relaties af, naar het voorbeeld van kuisheid van zijn beschermgodin. Aphrodite, om hem te straffen, zorgde ervoor dat zijn stiefmoeder Phaedra verliefd op hem werd met oncontroleerbare waanzin. Er zijn verschillende versies van de mythe, maar de drie Griekse tragedies uit de 5e eeuw v.Chr. die het overnemen, delen allemaal dezelfde hoofdpunten. Daarin wijst Hippolytus Phaedra af, die hem vervolgens voor Theseus beschuldigt van een poging haar te verkrachten. Deze laatste, woedend, vervloekt hem voor zijn vader Poseidon, die het leven van de jongeman beëindigt. De waarheid over wat er is gebeurd, wordt uiteindelijk aan Theseus onthuld en Phaedra pleegt zelfmoord. De bekendste versie is Euripides' tragedie Hippolytus gekroond, de enige overgebleven versie van de drie hierboven genoemde, ging in première op de Atheense Dionysias van 428 v.Chr. en werd bekroond met de eerste prijs. Daarin stuurt Poseidon een zeemonster dat de paarden terroriseert die Hippolytus' wagen begeleiden, wat zijn dood veroorzaakt. Voor zijn dood onthult Artemis de waarheid aan Theseus en belooft Hippolytus onsterfelijkheid, waarmee hij zijn cultus in de stad Trecén vestigt. In de tempel die daar aan de held is gewijd, offerden de maagden een lus van hun haar voor het huwelijk; de figuur van Hippolytus, geïnterpreteerd door Euripides, zou dus de complementariteit en spanning tussen Aphrodite en Artemis vertegenwoordigen, wat het punt van vereniging tussen de twee symboliseert. Phaedra's ongecontroleerde seksualiteit wordt gecensureerd, maar ook de ontkenning ervan door haar stiefzoon, wat wijst op het huwelijk als een mechanisme van sociale stabilisatie en een fundamenteel overgangsritueel. Het ritueel dat de maagden aan Hippolytus wijdden, verwees dus naar het verlies van het huwelijk, maar herinnerde tegelijkertijd aan de gevolgen van de afwijzing ervan.
r
Roodfigurig aardewerk was een van de belangrijkste figuratieve stijlen van de Griekse productie. Het werd ontwikkeld in Athene rond 530 v.Chr. en werd gebruikt tot de 3e eeuw v.Chr. Het verving de vorige overheersende stijl van zwartfigurig aardewerk binnen enkele decennia. De technische basis was in beide gevallen hetzelfde, maar bij de rode figuren is de kleurstelling omgekeerd, waarbij de figuren worden benadrukt tegen een donkere achtergrond, alsof ze worden verlicht door een theatraal licht, volgens een natuurlijker patroon. Schilders die met zwarte figuren werkten, werden gedwongen de motieven goed van elkaar gescheiden te houden en de complexiteit van de illustratie te beperken. De roodfigurige techniek bood daarentegen meer vrijheid. Elke figuur werd afgetekend tegen een zwarte achtergrond, waardoor schilders anatomische details met grotere nauwkeurigheid en variatie konden weergeven.
r
De techniek bestond uit het schilderen van de motieven op het nog natte stuk, met behulp van een doorzichtige vernis die, bij het bakken, een intense zwarte tint kreeg. De motieven waren daarom onzichtbaar vóór het bakken, wat betekende dat de schilders volledig op geheugen moesten werken, zonder hun eerdere werk te kunnen zien. Nadat het stuk was gebakken, bleven de ongesealde delen de roodbruine tint van de klei behouden, terwijl de gesealde, 'beschilderde' gebieden een dicht, glanzend zwart kleurden.
r
GEPUBLICEERD:
r
- Harlan J. Berk Ancient Art catalogus, 1987, nr. 75.
- TRENDALL, A.D.; CAMBITOGLOU, A. Tweede supplement op de roodfigurige vazen van Apulië. (Instituut voor klassieke studies, Bulletin Supplement 60.) 1991-1992, geïllustreerd op de LXXII-plank.
- ROSENZWEIG, R. Aanbidding van Aphrodite: kunst en cultus in het klassieke Athene. 2004. Afbeelding 70, pagina 134.
- HERRING, E. Patronen in de productie van roodfigurig aardewerk uit Apulië. 2018, pagina 78.
r
Bibliografie:
r
- Corpus Vasorum Antiquorum. Parijs: Union Académique Internationale, www.cvaonline.org
- DENOYELLE, M.; IOZZO, M. La céramique grecque d’Italie Méridionale et de Sicile. A.J. Picard. 2009.
- EURÍPIDES. Hipólito. Alianza. 1997.
- GAMBON, L. “Héroes, rituelen en culto: la tragedia y el caso de Hipólito”, en Synthese, vol. 28, nr. 1, e097. Universidad Nacional de La Plata. 2021.
- HURSCHMANN, R. “Baltimore Painter”, Brill’s New Pauly. Francis G. Gentry. 2006.
MAYO, M. (red.). De kunst van Zuid-Italië, vazen uit Magna Graecia. Richmond. 1982.
- TRENDALL, A.D.; CAMBITOGLOU, A. De roodfigurige vazen van Apulië. Clarendon Press. 1978.
- TRENDALL, A. D.; CAMBITOGLOU, A. Tweede supplement op de Red-Figured Vases of Apulia. University of London, Institute of Classical Studies. 1991-92.
- TRENDALL, A. D. Roodfigurige vazen uit Zuid-Italië en Sicilië. Thames en Hudson. 1989.
r
PARALLELLEN:
r
Afb. 1 Rolkrater met naiskos, schilder uit Baltimore. Apulië, Magna Graecia, ca. 320-310 v.Chr., keramiek. The Walters Art Museum, Baltimore (VS), inv. 48.86.
r
Afb. 2 Rolkrater met naiskos, schilder uit Baltimore. Apulië, Magna Graecia, ca. 320-310 v.Chr., keramiek. The Walters Art Museum, Baltimore (VS), inv. 48.86.
r
Afb. 3 Volute krater met het oordeel van Paris, Baltimore Schilder. Apulië, Magna Graecia, h. 330-310 v.Chr., keramiek. Metropolitan Museum, New York, inv. 69.11.7.
r
Afb. 4 Volute krater met het oordeel van Paris, Baltimore Schilder. Apulië, Magna Graecia, h. 330-310 v.Chr., keramiek. Metropolitan Museum, New York, inv. 69.11.7.
r
Afb. 5 Volute krater met het oordeel van Paris, Baltimore Schilder. Apulië, Magna Graecia, h. 330-310 v.Chr., keramiek. Metropolitan Museum, New York, inv. 69.11.7.
r
Afb. 6 Rolkrater met de plundering van Troje, schilder uit Baltimore. Apulië, Magna Graecia, ca. 340-330 v.Chr., keramiek. Michael C. Carlos Museum, Atlanta (VS), inv. 1999.011.006A.
r
Afb. 7 Rolkrater met naiskos, schilder uit Baltimore. Apulië, Magna Graecia, ca. 330-310 v.Chr., keramiek. British Museum, Londen, inv. 1772,0320.14.
r
Afb. 8 Rolkrater met het verhaal van Achilles en Hector, schilder uit Baltimore. Apulië, Magna Graecia, ca. 330 v.Chr., keramiek. Museo Archeologico di Firenze (Italië), inv. 114106.
r
Afb. 9 Volute krater met het verhaal van Achilles en Hector, schilder uit Baltimore. Apulië, Magna Graecia, h. 330 v.Chr., keramiek. Museo Archeologico di Firenze (Italië), inv. 114106.
r
r
r
r
r
r
r
Opmerkingen:
r
- Het stuk wordt geleverd met een echtheidscertificaat.
- Het stuk bevat een Spaanse exportvergunning (paspoort voor de Europese Unie) - Als het stuk bestemd is voor buiten de Europese Unie, moet een vervanging van de exportvergunning worden aangevraagd, wat maximaal 1-2 weken kan duren.
- De verkoper garandeert dat hij dit stuk heeft verworven volgens alle nationale en internationale wetten met betrekking tot het eigendom van cultureel erfgoed. Herkomstverklaring gezien door Catawiki.
#VerzamelaarsFair25


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.