Oud-Grieks marmeren monumentale hoofd van de god Sabazios, 2e eeuw v.Chr., 43,5 cm hoog, uit privécollectie met goede staat en publicaties.



Monumentale hoofd van de god Sabazios

Oud-Grieks

PERIODE: Hellenistische Periode, 2e eeuw v.Chr.

MATERIAAL: Marmer

DIMENSIES: Hoogte 43,5 cm

Herkomst: afkomstig uit een privécollectie in Duitsland. Aangekocht bij Galerie Puhze in Freiburg in 1985.

PUBLICATIES: - Catalogus 'Kunst der Antieke 6', Freiburg im Breisgau, 1985, N. 28.
- Optimus Princeps. J. Bagot Arqueología. Barcelona. 2017. Fig 29.
- Aisthetike. J. Bagot Arqueología. Barcelona. 2018. Fig 22.

In een goede staat van bewaring. In de oorspronkelijke staat zonder enige restauratie.

OMSCHRIJVING:

Een monumentale bust die de Phrygische god Sabazios verheerlijkt. Het is uit één stuk marmer gesneden en heeft een aardse-bruin patina. Het hoofd is lichtjes naar rechts gekanteld. Zijn machtige manen van haar, gerangschikt in golvende lokken, en zijn dikke krullende baard springen in het oog. Een lauwerkrans van lauwerbladeren rust op het hoofd. De bust bestaat uit het hoofd en de hals, met slechts een klein deel van de schouders zichtbaar. Het stuk maakte eerder deel uit van een monumentale sculptuur in een van de tempels gewijd aan deze god.
De kleding die het lichaam bedekt, is zichtbaar over de schouders: een lichte tuniek zichtbaar over de rechter schouder, en een zwaardere mantel die de linker schouder bedekt. Deze kledingstukken kunnen respectievelijk een tuniek en een himation zijn.

De uitdrukking op het gezicht is poëtisch, bijna dramatisch, en drukt een sterk gevoel van melancholie uit. De blik is gericht; de mond een beetje open en beweging wordt uitgedrukt door het haar en de baard. Deze kenmerken wijzen op de chronologie van de sculptuur, die zou dateren tussen het midden van de 3e eeuw en het midden van de 2e eeuw v.Chr. Dit was een periode waarin in de Hellenistische wereld een barokke stroming, de 'School van Pergamon', dominant was. Deze werd gekenmerkt door ornamentale motieven, complexe piramidale composities, met figuren in gepeinsde, dramatische houdingen en met overdreven gespierdheid.

Het voorkeursmotief van de Hellenistische kunstenaars was de strijd van de monarchen van Pergamon tegen de Galaten toen deze Azië Minor binnenvielen. Zij maakten figuren die deze veldslagen uitbeelden en hun overwinning vieren, zoals de Ludovisi Gaul in Rome. Dit zijn werken die overvloedig zijn aan pathos en drama, met veel karakteristieke anekdotische details.

In tegenstelling tot de andere onderdelen is de belangrijkste voorstelling op het Pergamon-altaar van Zeus de Gigantomachy-fries, die het duidelijkste voorbeeld is van een gevoel van woede met een draaiend en kronkelend ritme. Het is een monumentale compositie, zowel vanwege de omvang van de buitenste fries als vanwege het grote aantal figuren – meer dan honderd – die afgebeeld zijn. De fries in het onderste deel van de structuur is origineel, omdat het gevoel van grootsheid wordt versterkt door de nabijheid van de toeschouwer. Hier bereiken de sensatie van beweging en de intensiteit van de actie hun hoogste uitdrukking, dankzij de diversiteit aan houdingen en de overdrijving van de gebaren. De uitdrukking van angst en pijn van de reuzen die door de goden verslagen worden, evenals het zogenaamde 'horror vacui', versterken dit barokke idee. De spanning die gesculpt is in de musculatuur van de mannelijke figuren en de beweging van de vrouwelijke figuren is belangrijk. Wat betreft hun kleding, doet het denken aan het werk van Phidias, hoewel in dit geval de kleding niet ondergeschikt is aan het lichaam dat het bedekt.

Duidelijk heeft dit beeld niet zo'n krachtige blik als die op het Altaar, maar het is een duidelijk voorbeeld van de dramatiek en monumentaliteit van deze artistieke stroming.

Sabazios is een god van mysterie, van orgiastisch en aardse aard. In de Griekse en Romeinse inscripties verschijnt zijn naam met opvallende bijvoeglijke naamwoorden zoals heilig, onoverwinnelijk en groot, samen met zijn aanduiding als een godheid.

Het lijkt erop dat Thracië de geboorteplaats is van het mysterie van deze god. Van daaruit kwam hij in de 5e eeuw v.Chr. via Phrygië naar Griekenland, langs de route die gewoonlijk door de Thraco-Phrygische karavanen werd gevolgd. In de 4e eeuw v.Chr., het tijdperk van de pracht van individualistische vroomheid, werd zijn cultus geconsolideerd. Tijdens de Hellenistische periode bereikte hij zijn grootste expansiemoment, toen hij via de Griekse kolonies in Magna Graecia (Italië) in Rome kwam.

De mythe van Sabazios vindt haar wortels in de tellurische onderlaag. De bepalende kenmerken van deze god, samen met zijn oorsprong en de verspreidingsroute van zijn cultus, verklaren de diverse implicaties van het syncretisme waaraan hij onderhevig was.

Vertoef in de Griekse wereld werd hij vaak geïdentificeerd met Dionysus, en werd hij beschouwd als een meer oude Dionysus, zoon van Zeus en Persephone. De talrijke overeenkomsten tussen Sabazios en Dionysus komen voort uit hun aard als jonge goden van de vegetatie. Het idee om runderen te domesticeren en aan het juk te onderwerpen, wordt aan hem toegeschreven. Dit verklaart de afbeeldingen waarin hij met horens op zijn voorhoofd wordt afgebeeld. Volgens bepaalde mythes, nadat Dionysus in Phrygië was aangekomen, werd hij door de Grote Moeder der Goden (bekend in Klein-Azië als Cybele en onder de Grieken als Meter-Gaea, Rea of Demeter) ingewijd in de mysteries en nam hij de naam Sabazios aan. Dit is de reden waarom hij werd vereerd in Athene, in de tempel van de godin Demeter (Rea). Een deel van zijn cultus omvatte de jaarlijkse dood van de god op de graanvelden, waar de deelnemers aan dit ritueel weenden om hem.

Zijn hemelse toestand is op een bepaalde manier een reflectie van de Thracische hemelse god. Deze zijn onverenigbaar met Dionysus, maar verklaren aan de andere kant zijn identificatie met Zeus en Jupiter. Dit is opnieuw een voorbeeld van de absorptie van culten en inferieure godheden door een god met een veel sterkere cultus. Traditie assimilatieert hem als een afstammeling van Zeus. Deze had zich met Persephone gekoppeld, waarbij hij de vorm van een slang aannam, en had Sabazios verwekt. De slang was natuurlijk een heilig dier van de god en speelde een belangrijke rol in zijn mysteries. Volgens de mythologie had de god bijvoorbeeld ook in de vorm van een slang gekoppeld met een van zijn priestessen in Klein-Azië, die hem vervolgens kinderen baarde.

Sabazios maakt niet strikt genomen deel uit van het Griekse pantheon. Hij is geïmporteerd en bezit geen eigen persoonlijke cyclus van mythes, of althans geen exotische mythe. Misschien was zijn legende rijker in de mysteries die ter ere van hem werden gevierd. Zijn mysteries hadden een zekere faam, omdat hij een god was die door zijn toegewijden werd gekozen, geen gewone godheid. Een priester van Sabazios had het volgende op zijn graf geschreven: “Eet, drink en wees vrolijk voordat je bij mij komt. Terwijl je leeft, geniet ervan, en breng me alleen dit. Hier ligt Vicentius, priester van Sabazios, die de heilige en goddelijke rituelen vierde.”

Er is weinig bekend over de rituelen en ceremonies die rond zijn cultus ontwikkeld zijn. Het lijkt erop dat zijn volgelingen eschatologische aspiraties hadden en dat in hun inwijdingsceremonies overvloedige elementen voorkwamen die verband hielden met de landbouwcyclus en de vruchtbaarheid van de velden. Op die manier werd de ingewijde besprenkeld met een mengsel van vuil en zemel terwijl de woorden werden uitgesproken: "Ik vluchtte van het kwaad en vond wat het beste was" (Demosthenes, Over de kroon 259). Zowel het ritueel als de formule verwijzen naar de opstanding na de dood, en alles vertoont een vreemde gelijkenis met het christelijke doopritueel. Andere inwijdingsceremonies hadden betrekking op slangen. In dit geval was er een duidelijk aardse betekenis, die we terugzien in vele andere religies van het oosten die mysteries kennen. Vooral was er een met onmiskenbare seksuele inhoud, waarbij een metalen slang onder de kleding van de ingewijde werd geplaatst, wat volgens deskundigen bedoeld was als een vorm van seksuele vereniging met de god. Daarom werd Sabazios vaak 'God tussen de plooien van de tuniek' of 'God door de buik' genoemd. Als men de omstandigheden in overweging neemt waarin deze inwijdingsceremonies in de mysterieculten plaatsvonden, lijkt het erop dat deze vooral, op zijn minst, verschrikkelijk moet zijn geweest voor de ingewijden, die niet precies wisten wat ze zouden aantreffen in een ruimte, slecht verlicht door brandende fakkels.

In Miniature Azië lijkt de verspreiding van de cultus van Sabazios beïnvloed te zijn door het heersende monotheïsme in de laatste jaren vóór de komst van Christus, vooral vanwege het aantal en het belang van de daar gevestigde Joodse gemeenschappen. Het is voorstelbaar dat dit monotheïstische klimaat de weg heeft geëffend voor de invoering van het christendom enkele jaren later.

In Spanje is het cultus van Sabazios met aanzienlijk bewijs gedocumenteerd, vooral langs de Middellandse Zeekust. Zoals te verwachten was, kwam dit doordat de regio open stond voor de zee. Dankzij handel was het meer open voor oosterse invloeden en de adoptie van buitenlandse goden, die in veel gevallen samenvielen met andere lokale goden. Een van de stukken die bewaard zijn gebleven in het Museo Nacional de Arqueología in Cartagena, is een 'Hand van Sabazio'. Dit soort voorwerpen was relatief gebruikelijk, en verschillende musea bezitten vergelijkbare voorbeelden, die bijna de enige afbeeldingen zijn die naar deze god verwijzen, met uitzondering van een paar bustes zoals deze.

De hand die hier wordt genoemd, maakt een zegengebaar dat ‘Benedicito Latina’ wordt genoemd en dat geassocieerd is met verschillende symbolen. Het komt overeen met het soort Mano Pantea dat verband houdt met de cultus van Sabazio, een authentiek liturgisch voorwerp dat mogelijk aan een scepter was bevestigd tijdens processies, of bestemd was om in heiligdommen te worden geplaatst of voor gebruik in huiselijke cultus. Deze votieve hand in brons, bewaard in Cartagena, komt uit Phrygië en bevat een beeldje met een Phrygische muts en broek, met de voeten op het hoofd van een ram, dat de duim, de wijsvinger en de middelvinger omhoog houdt in het gebaar van de ‘Benedicto Latina’: de duim van Venus voor welvaart, de wijsvinger van Jupiter die naar een bestemming leidt en de middelvinger van Saturnus voor regen. Het beeldje imiteert het gebaar van de hand die het vasthoudt, en de adelaar van Jupiter zit op de wijsvinger. Dit was niet zozeer een zegengebaar, maar een gunstgebaar dat werd gebruikt vóór het begin van een recital of redevoering: Griekse en Latijnse redenaars ontbraken hier nooit aan.



Parallelle
Buste van de god Sabazios, Romeinse Rijk, 2e eeuw na Christus, brons. Musei Vaticani, Rome, Italië.
- Relief van Zeus, Romeinse Rijk, 1e-2e eeuw na Christus, marmer. Burdu Museum Turkije.
Beeldhouwwerk van de god Zeus-Sabazios, Romeinse Rijk, 170–230 na Christus, marmer. Museum of Fine Arts, Boston, VS.
- Beeld van de god Dionysus-Sabazios, Romeinse Rijk, brons. Museo Archeologico Nazionale di Napoli, Napels, Italië.




Notities:
De verkoper garandeert dat hij dit stuk heeft verworven volgens alle nationale en internationale wetten met betrekking tot het eigendom van cultureel erfgoed. Provenanceverklaring gezien door Catawiki.
De verkoper zorgt ervoor dat alle benodigde vergunningen, zoals een exportvergunning, geregeld worden; hij zal de koper informeren over de status ervan als dit meer dan een paar dagen duurt.
Het stuk bevat een certificaat van echtheid.
Het stuk is voorzien van een Spaanse exportvergunning (paspoort voor de Europese Unie). Als het stuk bestemd is voor buiten de Europese Unie, moet een vervangende exportvergunning worden aangevraagd.
HET SPAANSE MINISTERIE VAN CULTUUR VRAAGT ALLE VERKOPERS OM FACTUREN OF ANDERE DOCUMENTEN WAARMEE DE WETTIGHEID VAN ELK ARTIKEL KAN WORDEN AANGETOOND, VOORDAT EEN IMPORT- OF EXPORTVERGUNNING WORDT VERSTREKT.
#ExclusieveJurassicAntiquiteit


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.