Multatuli - Duizend-en-eenige hoofdstukken over Specialiteiten

Arnhem/Nijmegen, Gebrs. E. & M. Cohen, 1900, vierde, met zorg herziene, druk

Gebonden. Grijsblauw linnen. Titel in wit in kader op voorplat en op de rug
12,5 x 18,5 cm.
206 Bladzijden

ZO GOED ALS NIEUW

Multatuli schreef deze ‘duizend-en-eenige’ hoofdstukken, volgens eigen getuigenis en geheel in de lijn van zijn temperament, ‘met de snelheid van twintig knoopen in de sekonde’. ‘Sneller, sneller, sneller, ik schrijf als de bliksem, 't papier siddert, de inkt spat... vooruit, vooruit!’
Die snelheid van schrijven is aan de ene kant een bewijs van de helderheid, waarmee het probleem van het specialisme hem voor ogen stond; aan de andere kant verleidt dezelfde snelheid hem (ondanks zijn verzekering, dat het tegendeel het geval is) tot talrijke uitweidingen, contra-specialismen als het ware, pogingen om het éne kernprobleem door een overvloed van voorbeelden zo in de hersens der lezers te hameren, dat zij, gekneveld en afgesneden van alle zijwegen, hun ongelijk moeten bekennen.
Men merkt in de Specialiteiten bijna nog meer dan in de Ideën, dat Multatuli zich dikwijls ongewild vereenzelvigt met een publiek, dat nog niet ‘bekeerd’ is, maar nog ‘bekeerd’ moet worden; en dat schaadt, voor ons gevoel, de stijl van het geheel, dat brengt die onloochenbare langademigheid in het betoog, die door de schitterende improvisatorische effecten niet volkomen kan worden vergoed.
Echter: het probleem is hier zó belangrijk, dat men gaarne iets van die fouten als ‘défauts de la qualité’ op de koop toe neemt; want in de Specialiteiten ontdekt men toch in de geconcentreerde toestand het fundamentele probleem van de moralist Multatuli, zoals men in Max Havelaar veel gemakkelijker blijkbaar, het fundamentele probleem van de strijder tegen onrecht ontdekte, die zich eveneens Multatuli noemt.
Deze beide boeken kan men beschouwen als de twee polen van Multatuli's wezen, dat bestaat krachtens de spanning tussen de man der directe actie en de man der moralistische bespiegeling. Ongetwijfeld werd Multatuli door zijn aandeel in de Lebak-zaak tot schrijver, maar met dat geval en de daaraan verbonden consequenties is de genialiteit van zijn schrijverschap allerminst uitgeput; de Specialiteiten zijn er om te bewijzen, dat Multatuli in staat was onze ganse cultuur-moraal als probleem te stellen.
Hij werpt in dit boek vraagstukken op, die voor ons van even actueel belang zijn als voor zijn tijdgenoten; dit in onderscheid met de Lebak-zaak, die in zekere zin historie werd en door historici ook als zodanig kan worden behandeld. Men kan niet zeggen, dat Multatuli in de Specialiteiten dat vraagstuk van specialisme en menselijkheid heeft opgelost of zelfs maar heeft uitgeput door zijn vele voorbeelden; maar werd het na hem wèl opgelost? Heeft de samenleving niet veeleer angstvallig vermeden, het vraagstuk zuiver en ernstig te stellen, omdat men er maar liever over zwijgt en ‘geen slapende honden wakker wil maken’?
Menno ter Braak (1937)

Multatuli

Eduard Douwes Dekker werd geboren in de Korsjespoortsteeg in Amsterdam als vierde van vijf kinderen van een doopsgezinde familie: de andere kinderen waren Catharina (1809-1849), Pieter Engel (1812-1861), Jan (1816-1864), en Willem (1823-1840). Zijn vader, Engel Douwes Dekker, was een scheepskapitein afkomstig uit de Zaanstreek. Engels ouders waren Pieter Douwesz en Engeltje Dekker. Engel Douwes gebruikte beide achternamen. De officiële achternaam zou echter Dekker zijn geweest; op de trouwakte van Eduard Douwes Dekker en Mimi Hamminck Schepel (1875) wordt de achternaam van de bruidegom vermeld als "Dekker, zich noemende en schrijvende Douwes Dekker". Zijn moeder Sietske Eeltjes Klein (soms ook "Klijn") was huisvrouw, afkomstig van Ameland.
Hij bezocht de Latijnse school aan het Singel, een voorloper van het huidige Barlaeus Gymnasium. Na twee of drie jaar verliet hij de Latijnse school zonder diploma, waarna hij enige tijd als jongste bediende in een textielzaak werkte. In 1838 reisde hij aan boord van het schip waar zijn vader het gezag over voerde naar Nederlands-Indië, waar ze in 1839 aankwamen in de hoofdplaats Batavia. Aldaar trad hij in dienst van het Nederlands Bestuur als commies van de Algemene Rekenkamer.
In de daaropvolgende jaren maakte hij gestaag promotie als bestuursambtenaar, al beviel het financiële werk hem maar matig. Batavia, waar hij de eerste anderhalf jaar – los van het Nederlandse, kleinburgerlijke milieu – een vrolijk en afwisselend leven leidde, begon hem steeds meer tegen te staan. Omdat hij bovendien (speel-)schulden had gemaakt, solliciteerde hij bij de gouverneur-generaal naar een post in een buitengewest…

Kosten van verzending met track & trace (Nederland: € 5,25; België: € 11,99) ten laste van koper