Dagboek februari-augustus 1945

Schrijver: KÄSTNER Erich (vert. van Notabene, Ein Tagebuch 1945 - 1961) Uitgever: Veen Amsterdam, Veen, 1961, 314 pp. Boek ziet er nog prima uit, kijk ook even naar mijn andere oorlogsboeken.
Erich Kästner (Dresden, 23 februari 1899 - München, 29 juli 1974) was een Duitse schrijver, dichter en cabaretier.
Over zijn Duitsland in puin schrijft hij: "Er is niet alleen een niemandsland, maar ook een niemandstijd. Hij strekt zich uit van het nietmeer tot het nogniet. Wij vegeteren in een vacuüm. Wat gegolden heeft geldt niet meer. Wat gelden zal, geldt nog niet." (216)
"Shakehands tussen Amerikanen en Duitsers is door het hoofdkwartier ten strengste verboden. (...) De Amerikaanse etiquette voor de omgang met Duitse mannen schijnt nogal af te wijken van die voor het verkeer met Duitse meisjes." (217)
"Om te leven moet je, onder andere, ook kunnen eten. Het is niet voldoende dat je het allemaal overleefd hebt."
Noot LT: Kästner stelt pertinente en lucide vragen in zijn dagboek. Zo stelt hij de titel van een te schrijven boek voor: 'De Metamorfose van de Mens onder de Dictatuur'. En hij levert ook de basisideeën: In het eerste stadium is de mens bang. 'Hij is bang voor de economische ondergang, voor slaag, voor trappen, voor de zweep, voor honger en ziekte, hij is bang voor het leven van zijn naasten, bang voor zijn eigen dood en bang om uit angst te liegen en te verraden. In het tweede stadium der verandering onder druk is hij nog maar voor één ding bang: iets anders te zeggen dan men van hem wil horen. En in het derde stadium is hij helemaal niet bang meer. Het experiment om hem onder druk te veranderen is geslaagd. (...) Hij is met zichzelf tevreden omdat men met hem tevreden is. Hij is gelukkig omdat hij, nu uit vrije wil, de opvattingen van de heersende misdadigers deelt. (...) Het geweten is in staat onrecht voor recht te doen gelden, inquisitie voor Gode welgevallig en moord voor politiek waardevol." (233-235)
Wellicht is het nodig de mechanismen van een oprukkende dictatuur - of die nu nationaal of mondiaal is - periodiek in herinnering te brengen. Vooral de jongere generaties zullen er baat bij vinden. Want wanneer de laatste getuigen van de vorige dictatuur van het toneel verdwenen zijn, is er plaats voor de repetities van de nieuwe dictatuur. Daarom vind ik dit boek belangrijk.
P.S. Op 15 februari 1945 vermeldt EK in zijn dagboek: "In de Oostzee zijn de twee grootste Kraft durch Freudeschepen op een mijn gelopen, de 'Gustloff' met negenduizend en de 'Robert Ley' met vijfduizend vluchtelingen aan boord." De ramp van de 'Gustloff' vormde de aanzet voor de roman 'In Krabbengang' (2002) van Günter Grass. De datering door Kästner klopt niet. Overigens liep de 'Gustloff' niet op een mijn maar werd het schip door een Russische duikboot getorpedeerd. De 'Robert Ley' werd op 24/3/1945 door de RAF gebombardeerd in de haven van Hamburg.